TÜRKIYE NÜFUSUNUN ÖZELLIKLERI (NÜFUS YAPISI)
Bir ülke nüfusunun cinsiyet, yas, egitim, ekonomik durumu gibi özellikleri o ülkenin nüfus yapisini gösterir.
1. Nüfusun yas gruplari ve cinsiyetlere göre dagilimi
• Nüfusun yas durumu
Nüfus, yas gruplarina göre, genç, olgun ve yasli olmak üzere 3 kisma ayrilir.
0 - 14 ? Genç nüfus
15 - 64 ? Olgun nüfus
65 + … ? Yasli nüfus
Bu siniflamaya göre, Türkiye nüfusunun 1990 yilinda yas gruplarina göre dagilimi su sekildedir:
Yas Grubu Toplam Nüfus içinde oran%
0-14 32,2
15-64 59,7
65ve üzeri 4,1
Buna göre, ülkemizde genç nüfus fazla, yasli nüfus azdir. Bunun en önemli nedeni olarak dogum oraninin fazlaligi söylenebilir.
Türkiye’de, 0 - 14 yas grubundakilerin fazla olmasi beslenme, giyinme ve egitim ihtiyaçlarinin gözönüne alinmasi gerektirmektedir. Bu alanda yapilan yatirimlara demografik yatirimlar denir. Gelismis ülkelerde genç nüfusun azligi nedeni ile bu yatirimlar toplam yatirimlarin % 12,5'ini olustururken, bu oran az gelismis ülkelerde % 42'ye kadar çikmakta, bu da gelisme hizlarini azaltmaktadir.
Çalisan nüfusun, bakimina muhtaç oldugu için, 0 - 14 ile 65 ve üzeri yas grubuna ayni zamanda bagimli nüfus denilmektedir.
Bagimli nüfus orani, gelismis ülkelerde az iken, az gelismis ülkelerde fazladir.
Türkiye’de 1935 ve 1990 yillari nüfus grafikleri
1935 yili Türkiye nüfus grafigi: Bu grafik, Türkiye’nin gelismekte oldugunu gösterir. 0 - 4 yas grubunun olusturdugu tabanin çok genis olmasi, dogum oraninin çok yüksek oldugunu göstermektedir.
1990 yili Türkiye nüfus grafigi: Bu grafikten de, Türkiye’nin gelismekte oldugu anlasilmaktadir. Ancak, 0 - 4 yas grubu, 1935 yilina göre daha dardir. Bu da ülkemizde dogum oraninin azaldigini göstermektedir.


• Nüfusun cinsiyet durumu
1945 yilindaki sayima kadar, ülkemizde kadin nüfusunun erkek nüfustan daha fazla oldugunu görüyoruz. Bu durumda, Kurtulus Savasi ve Birinci Dünya Savasi tehlikesi etkili olmustur. Fakat, 1945'ten sonra erkek nüfusu kadin nüfusunu geçmistir. Su anda erkek nüfus % 1,2 oraninda fazlalik gösterir.
Türkiye’de disaridan göç alan Istanbul, Ankara, Izmir gibi merkezlerde erkek nüfus fazla iken, disariya göç veren Trabzon, Tokat, Yozgat gibi merkezlerde kadin nüfusu daha fazladir.
2. Aktif Nüfus
Aktif nüfus, çalisan nüfus veya faal nüfus olarak da adlandirilir.
15 - 64 yas arasindaki nüfusa çalisma çagindaki nüfus denilmektedir. Bu nüfusun hepsi bir iste çalismaktadir. Çalisabilecek yastaki nüfus içinde, çalisan nüfus orani ne kadar çoksa, issizlik orani o kadar azdir. Genellikle, sanayilesmis ve buna bagli olarak gelismis ülkelerde issizlik az iken, az gelismis ülkelerde issizlik fazladir.
3. Çalisan nüfusun ekonomik faaliyet kollarina göre dagilimi
Ekonomik faaliyetler üç büyük gruba ayrilir. Bunlar
• Tarim (Tarim, hayvancilik, ormancilik, vs.)
• Sanayi (Endüstri, madencilik, vs.)
• Hizmet (Insaat, ticaret, turizm, vs.) sektörleridir.
Az gelismis ülkelerde, toplam çalisan nüfusun % 90'a yakini tarimsal nüfus özelligi tasir. Gelismis ülkelerde ise tarimsal nüfus % 10 civarindadir. Diger nüfus, hizmet ve sanayi sektöründe çalismaktadir.
Gelismekte olan ülkelerde, sanayi ve hizmet sektöründe çalisan nüfus, gelismis ülkelere göre daha azdir.
Asagidaki tabloya baktigimizda, Türkiye’de 1927 yilinda nüfusun %90'i tarim, %10'u sanayi ve hizmet sektöründe çalismistir.
1950 - 1960 li yillarda tarim sektöründeki nüfus azalmaya baslamistir. Özellikle 1980 li yillardan sonra, sanayilesme hizinin artmasiyla tarim sektöründeki nüfus % 50'nin altina düsmüstür.

Türkiye’de nüfusun 1927 - 1990 yillari arasindaki sektörel dagilimi
Türkiye’de çalisan nüfusun yas ortalamasi düsüktür. Çalisan nüfusun bölgelere göre dagilimi incelendiginde dengesizlik görülür.
Sanayi ve hizmet sektöründeki nüfusun büyük bölümü, Marmara Bölgesi’ndeki Çatalca - Kocaeli ve Güney Marmara bölümlerinde yogunlasmistir. Izmir, Ankara, Eskisehir, Adana, Mersin, Zonguldak, Eregli, Karabük, Gazi Antep, Kayseri, Denizli, Konya gibi illerde sanayi nüfusu yogundur.
4. Nüfusun Egitim Durumu
6 yasini bitiren nüfusa, tüm Dünya’da egitim verilmeye çalisilir. Egitim okur - yazarlik, ilkögretim, lise ve üniversite olmak üzere siniflandirilabilir.
1990 yilina göre, Türkiye’deki faal nüfusun % 55'e yakinini ilkokul mezunlari, % 7,4'e yakinini okur - yazar, % 5'e yakinini ortaokul ve lise mezunlari, % 4'ünü de üniversite mezunlari olusturmaktadir.
5. Nüfusun Kirsal - Kentsel Durumu
Türkiye’de nüfusu 10.000'den az olan yerlesmelere kir nüfusu, fazla olan yerlesmelere de kent nüfusu denilmektedir.
Türkiye’de 1927 - 1950 yillari arasinda, kirsal ve kentsel nüfus oranlarinda fazla degisiklik olmamistir. Fakat, 1950'li yillardan sonra, ülkemizde ulasim yollarinin ve sanayi faaliyetlerinin gelismeye baslamasi bunun yaninda kirsal nüfusun artmasiyla birlikte kente dogru bir göç olayi baslamistir.
Kirsal kesimden kente göç olayi, en fazla, 1980 - 1985 yillari arasinda meydana gelmis ve 1985 li yillarda kir ve kent nüfusu az çok dengelenmistir. En son yapilan 1997 yilindaki sayimda kent nüfusu % 65'e ulasmistir. Bu sonuç, ülkemizde sanayi ve hizmet sektöründe çalisan nüfusun arttigini göstermektedir. Asagidaki grafikler, Türkiye’nin kentsel ve kirsal nüfus degisimlerini daha iyi ifade etmektedir. Dikkatle inceleyiniz. __________________