| |
OSMAN GAZİ
Osman Gazi, Ertugrul Bey'in üç oglundan birisidir. Osman Bey diger kardeslerinden büyük degildi, fakat adeta bir idareci olarak yaratilmisti. Zira bu hususta cok büyük kaabiliyet sahibi idi. Babasi vefat ettikten sonra diger bütün beyler, ittifakla Osman Bey'i asiretin reisi olarak tanidilar.
Osman Bey, beyligin basina geçtigi zaman, 23 yasinda idi. Uzun boylu, genis gögüslü, kalin ve çatik kasli, elå gözlü ve koç burunlu idi. Iki omuzlari arasi oldukça genis, vucudunun belden yukari kismi, asagi kismina nisbetle daha uzundu. Cehresi yuvarlak ve teni bugday renginde idi.
Buyuk seyhlerden Edebali'nin evinde misafir iken, istirahat icin gösterilen odada, Kur'an-i Kerim'i görönce, sabaha kadar saygisindan yatmadigi ve geceyi uykusuz gecirdigi cok Osman Gazi (Topkapt Sarayi MUzesi) meshurdur. seyh bu durumdan cok memnun kaldigi için kendisini kizi ile evlendirmis ve hayir dualar etmistir.
Osman Bey, 1287'de Karacahisar'i fethetti. 1289'da Domaniç'te Bizanslilari yenerek Bilecik'i fethetti ve SeIçuklu Hukumdari tarafindan uc beyligine verildi. 1299'da Inegöl fethedildi. SeIçuklu Devleti yikildi ve Osman Bey mustakil beyligini ilån etti. 1300'de Yenisehir ile Köprühisar, 1302'de ise Akhisar ve Koçhisar fethedildi.
Osman Bey'e babasindan kalan arazinin genisligi 4800 km. kare idi. Kendisi vefat ettiginde ise, beyligin toprak genisligi 16.000 km. kareye ulasmistir.
Vefat etmeden önce oglu Orhan Bey'e söyle vasiyet etmistir
- Ogullarima ve butun dostlarima birinci vasiyetim sudur ki; her zaman gazaya devam ederek, Din-i Celil-i Islåm'in yilceligini yasatiniz. Cihadin kemaline ererek, sancagi serifi hep yuksekte tutunuz. Her zaman Islam'a hizmet ediniz. Zira Cenab-i Hak benim gibi zayif bir kulunu ulkeler fethetmek icin memur etti. Gaza ve cihadlarinizla Kelime-i Tevhid'i Cok uzaklara göturunuz. Hanedanimdan her kim, hak yoldan ve adaletten saparsa mahser gönunde, Rasülü Azam'in sefåatinden mahrum kalsin.
- Oglum! Dunyaya gelen hiç bir insan yoktur ki, ölüme boyun egmesin. Bana da, Hz. Allah'in emri ile simdi ölüm yaklasti. Bu devIeti sana emanet ediyorum. Seni de Mevlä'ya emanet ettim. Her isinde adaleti üstün tut.
Vefatinda 68 yasinda idi. Tarih ise, Agustos 1326'yi gösteriyordu. (Allah rahmet eylesin.)
Vefat ettiginde geriye biraktigi mal varligi sunlardi : Bir at zirhi, bir çift cizme, birkaç tane sancak, bir kiliç, bir mizrak, bir tirkes, birkaç at, üç suru koyun, tuzluk ve kasiklik.
Osman bey Vefat ettigi zaman zayif bir rivayete göre, Sögut'te babasinin yanina defnedilmis ve Bursa alinirsa oraya defnini vasiyet etmisti. Bunun için 1326'da Bursa alindiktan sonra vasiyeti yerine getirilerek cesedi Bursa'ya nakledilip, Hisar'da (Saint Eli) namina yapilmis olan Gümüslü Kunbed'e defnedilmistir. Fakat vekayiin tetkikine göre vefatinin 1326'da Bursa'nin teslim alinmasindan sonra oldugu anlasiliyor. (Osmanli Tarihi, Uzunçarsili)
Osman Bey zamaninda yasayan islam büyükleri:
Silsile-i Sadet-i Naksibendiyye'nin onuncu ve onbirinci halkalarini teskil eden, Hace, Arif Rivgiri ve Hace Mahmud Incir Fagnevi (k.s.) Hazretleri, Seyh Saadettin Cibavi, Bahaüddin Veled ve müellif pehlivan Mahmud Poyraz.
Osman Gazi'nin esleri ve çocuklari
Osman Gazi iki evlilik yapmistir. Birinci esi Türkmen beylerinden Ömer Bey'in kizi Mal Hatun'dur. Orhan Gazi bu esinden dogmustur, ikinci esi Seyh Ede Bali'nin kizi Balâ Hatun'dur. Bu iki esinden yedisi erkek, biri kiz olmak üzere sekiz çocugu olmustur. Erkek çocuklari Orhan Gazi, Alâeddin Bey, Savci Bey, Çoban Bey, Melik Bey, Hamid Bey ve Pazarli Bey, kizi ise Fatma Hatun'dur.
Bazi tarihçiler (Âsik Pasazade, Mehmed Nesrî vb.) Mal Hatun'un Ede Bali'nin kizi ol dugunu, diger bazi tarihçilerimizde Eda Bali'nin kizinin Balâ Hatun oldugunu yazarlar. Bunun fazla önemi yoktur, çünkü bu hatunlarin ikiside Türkmen boyundandir. Osman Gazi'nin Seyh Ede Bali'nin kizi ile evlenmesi olayi çok meshurdur. Bu, Ede Bali'nin çok ünlü bir seyh, bir dervis olmasin dan, Osman Bey'in bir rüyasini yorumlaya rak onun padisah olacagini müjdelemesin den ve kizini bundan sonra Osman'a verme sinden dolayidir.
Osman Gazi, dervis Seyh Ede Bali'yi sik sik ziyaret eder, sohbetinden yararlanir, ondan ögüt alirdi. Bu ziyaretlerinden birinde seyhin kizini görüp âsik olmus, evlenmek için babasindan istemis, fakat seyh "Asiret beyine lâyik degil" diye kizini vermemisti.
Osman Bey, aradan yillar geçtigi halde seyhin kizini unutamiyordu. Bu arada Bizans tekfurlariyla bir hayli vurusma oldu. Bunlardan biri olan Ermeni Derbendi vurusmasinda kardesi Sanbati'nin oglu Bay Hoca (BayKoca) sehit düstü. Osman Bey üzüntü için de geri döndü. Aksam, yatagina girdigi za man, Bay Hoca'nin ölümü için sessizce agladi ve yorgunluktan uykuya vardi. O gece bir rüya gördü. Âsik Pasazade bu rüyayi ve sonunu söyle anlatiyor:
"... Osman Gazi uyuyunca rüyasinda gördüki, bu azizin (Seyh Ede Bali'inn) koynundan bir ay dogar, bu ay gelir Osman Gazi'nin Koynuna girer. Ayin Osman Gazi'nin koynuna girdigi demde göbeginden bir agaç çikar, agacin gölgesi dünyayi tutar. Gölgesinin altinda daglar vardir. Her dagin dibinden sular çikmakta, bu sulardan kimileri içmekte, kimileri bahçe sulamakta, kimileri de çesmeler akitmakta dir..."
"... Osman Gazi uykusundan uyandi. Seyhe gidip rüyasini anlatti. Seyh (rüyayi yorumlayarak) dedi ki: Ogul, Osman! Müjde olsun ki, Hak Tafila sana ve nesline pa disahlik verdi. Ve benim kizim Mal Hatun (Balâ Hatun) senin helalin oldu...".
Hemen nikâh edip kizini Osman Bey'e verdi.
ORHAN GAZİ
Osmanli Devletini Osman Gazi kurmustu. Fakat onu teskilatlandiran ve büyük bir devlet haline getiren Orhan Gazi idi.
Orhan Gazi sari sakalli, uzunca boylu, mavi gözlü idi. Yumusak huylu ve merhametli, fakat yerine göre siddetli ve secaatliydi. Fakirleri sever ve ulemaya hurmet ederdi. Son derece dindar, adaletli ve tebaasina kendisini sevdirmesini cok iyi bilirdi. Bizzat halk içine girer, onlarla yemek yer ve dertlesirdi.
Hareketlerinde cok hesapli davranir ve hiç telas etmezdi. iznik'i fethettigi zaman hiristiyanlara göstermis oldugu insanca muamele, dillere destan olmustu.
Orhan Gazi'nin her yönden büyük bir insan oldugunu sadece Turkler degil, birçok yabanci tarihçiler dahi tasdik etmisierdir.
Orhan Gazi daha 15 yasinda iken harplere istirak etmis ve hayatinin büyük bir kismi harp meydanlarinda germistir. Babasindan 16.000 km. kare olarak teslim aldigi topraklari alti misline çikararak 95.000 km. kare yapmistir.
Orhan Gazi bir devlet reisi sifati ile harplerde bizzat ordularinin basinda daima bulunmustur. Orhan Gazi devletin muntazam bir idare sistemine baglanmasi lüzumunu görmüs ve teskilat isini ise, Alaeddin Pasa ile, Seyh Edebali'nin bacanagi Candarli Kara Halil pasaya havale etmisti.
Orhan Gazi zamaninda teskilati üç noktada toplayabiliriz : Para, kiyafet, ordu.
Orhan Bey'in büyük oglu Süleyman Pasa, kendisinden önce vefat etmistir. Kendi sagliginda iken baskumandanlik vazifesini ikinci oglu Murad Hüdavendigar'a devretmistir.
Osmanlilar tarafindan yaptirilan ilk cami (1333 -1334) senesinde iznik'te yapilan "Haci Özbek" Camiidir. Ve Orhan Gazi yaptirmistir.
Bursa Medresesini Orhan Bey yaptirmis ve ilk "Sultan" lakabi da O'nun zamaninda kulIanilmistir. Yine ilk Osmanli parasi da Orhan Bey zamaninda basilmistir. Müslüman Türkler Avrupa'ya ilk defa Orhan Bey zamaninda geçmislerdir. istanbul'un Anadolu yakasi tamamen Orhan Bey zamaninda Osmanli topraklarina katilmistir.
Yeni fethedilen hiristiyan topraklarinda yasayan yerli hiristiyan halkin Osmanli hayranligi, yeni fetihleri de kolaylastirmistir.
Zamaninda fethedilen yerler:
1326'da Bursa, 1329'da iznik, 1337'de Gemlik'i fethetti ve Bizanslilara karsi Palekanon (Maltepe) zaferini kazandi. 1345'de Karasi Beyligi ilhak edildi. 1354'de Ankara ve Gelibolu fethedildi.
Orhan Gazi 1360 senesinde 79 yasinda vefat etmistir. Tiürbesi ise Bursa'da Osman Gazi'nin türbesi yanindadir. Türbe dört köselidir. icinde 4 tane büyük mermer sütun vardir. Türbe bu dört sütun üzerine oturtulmustur. Kubbesi genis ve kursunla örtülmüstür. Duvarlari sade ve beyaza boyanmistir. Tavaninda onar, kandilli birer tane avize asilidir. Orta yerde Orhan Gazi'nin sandukasi bulunmaktadir. Etrafi pirinç parmakliklar ile cevrilmistir. Sandukanin kuzey yönünde Cem Sultan'in oglu Abdullah, kaii tarafinda ikinci Bayezid'in oglu Korkut, onun yaninda Orhan Gazi'nin ailesi Nilüfer Hatun ve oglu Kasim Çelebi ile Yildirim'in oglu Musa Çelebi vardir. Bu türbede yirmiiki tane mezar bulunmaktadir. Türbeyi ise Sultan Abdülaziz yaptirmistir.
Silsile-i Sadat-i Naksibendiyye'den Hace Muhammed Baba Semasi (k.s.) Hazretleri, Seyh Edebali, Haci Bektas-i Veli bu devrin büyüklerinden olup, Orhan Gazi zamaninda vefat etmislerdir.
Orhan gazi'nin esleri ve cocuklari
Orhan gazi'nin ilk esi Nilufer Hatun (Holofira) Yarhisar tekfurunun kizidir. Bu esinden Süleyman Çelebi, Murad Çelebi, Kasim Çelebi adinda üç oglu oldu. Türkmen boylarinda büyük kardese 'Pasa' (bas aga) demek gelenek oldugu için Süleyman Çelebi hep Süleyman Pasa olarak anildi, ikinci esi yine bir Bizans prensesi olan Asporça, üçüncü esi Bizans hükümdari Kantakuzenos'un kizi Teodora'dir. Teodora ile evlendigi zaman 58 yasinda, Teodora ise 18 yasinda idi. Siyasî sebep lerle yapilan son iki evlilikten de çocuklari oldu. (Asporça'dan ibrahim Çelebi adinda bir oglu, Fatma Hatun adinda bir kizi; Teodora' dan ise Halil Çelebi adinda bir oglu olmustur).
Teodora Müslüman olmamisti. Hiristiyan anadan dogan çocuklar veliaht olamazlardi. Önce Süleyman Pasa, onun ölümünden sonrada Murad Çelebi veliaht olmuslardi. Teo dora'dan olan Halil Çelebi Dil Iskelesi'nde kayik gezintisi yaparken Ceneviz korsanlari tarafindan kaçirilarak esir alindi ve 3 yil Foçada tutuldu. Sonra 100 bin altin karsiliginda serbest birakildi. Bu paranin yarisini Orhan Bey Bizans hükümdarina ödetti.
SULTAN BİRİNCİ MURAD
Sultan Murad uzun boylu, degirmi yüzlü, iri burunlu idi. Kahn ve adaleli bir vucuda sahipti. Basina mevlevi sikkesi üzerine yuvarlak testar sarili bir baslik giyerdi. Çok sade giyinir ve kirmizi zeminli beyaz eibiseden hoslanirdi. Gayet nazik, sevimli, çok halim ve selimdi. Alim ve sanatkarlara hürmet gösterir, fakirlere ve kimsesizlere büyük bir sefkatle muamele ederdi. Halk tarafindan "Gazi Hünkar" diye anilir ve bir baba olarak sevilirdi.
Terbiyesi ile annesi Nilüfer Hatun mesgul oldu. Gençligini Bursa'da medreselerde, ilim ve sanat adamlari ile geçirdi. Butun hayati sinir boylarida ve harp meydanlarinda geçmistir. Hiç durmadan Rumeli'den Anadolu'ya, Anadolu'dan Rumeli'ye seferler yapmistir. Bu kadar harp mesguliyetleri arasinda, büyük ve kiymetli binalar, sanat eserleri meydana getirmeye de vakit bulmustur. Bursa'da camiler, medreseler ve imarethaneler yaptirmistir. Edirne'yi ilk defa O, hükümet merkezi yapmistir. Ilk Edirne sarayini da kendisi bina ettirmistir.
Orhan Gazi'nin vefatinda 95.000 km. kare olan topraklann genisligini 500.000 km. kareye çikardi.
Zamaninda alinan yerler :
1362'de Edirne, 1363'de eski Zagra ve Filibe fethedildi. 1364'de Sirpsindigi zaferi kazanildi ve Haçlilar perisan edildi. 1365'de Kara biga Osmanli topraklarina katildi. 1369'da Hayrabolu, Kirklareli, Pinarhisar ve Vize alindi. 1370'de Bulgar Kralligi Osmanlilara tabi oldu. Bir müddet sonra da Çamurlu savasi kazanildi. 1371'de Çirmen zaferi elde edildi, Haçlilar bir defa daha yenildiler. 1372'de Çatalca Bizans'tan alindi. 1374'de Sirbistan Osmanliilara tabi oidu. 1375'de Nis fethedildi. 1378'de Kütahya Vilayeti Osmanli topraklarina katildi. 1382'de Sofya fethedildi. 1383'de Candarogullari Osrnanlilara tabi oldu. 1385'de Arnavutluk'un kuzeyi tamamen alindi. 1386'da Karamanlilarla harp yapildi. 1388'de Silistre, Zistovi, Nigbolu, Plevne, Lofça, Deliorman ve Dobruca Türk hakimiyeti altina alindi. 1389'da Haçlilar bir defa gaha perisan edildiler ve Islam ordusunun yigitlikleri sonunda Kosova Meydan Muharebesi kazanildi. Ne yaziik ki bu sanli zafer çok büyük bir aci ile neticelendi. Bütün gazileri derin bir matem içinde birakti. Söyle ki; Bu zafer sonunda yaralilarin büyük bir kismi düsman askerleri idi. Yerdekiler arasinda tek tük Türk Sehidi de vardi. Sultan Murad her Sehidin önüne geldigi vakit büyük bir üzüntü ile "Inna lillahi ve inna ileyhi raciun" diyor ve sehidin derhal kaldirilarak defnedilmesini emrediyordu. Yarali bir Türk'ün yanina geldigi zaman, onu oksuyor, yarasinin aciyip acimadigini ve bir arzusu olup olmadigini soruyordu. Böylece dolasirken biraz uzakta ölüler arasinda bir kimildama oldu. Sultan Murad o tarafa döndü. Ölüler arasindan, dev gibi uzun boylu bir Sirplinin kalktigi görüldü. Milos ismindeki bu Sirpli (Kral Lazar'in damadi) yerden kalkarak Padisaha dogru gelmeye basladi. Padisahi muhafizlari ise, Sirpli'yi derhal yakaladilar. Fakat Sirpli, padisahi mutlaka görmek istiyordu ve : "Beni birakiniz, korkmaniza lüzum yok. Ben Padisahin elini öpmeye ve hem de müslüman olmaya geldim. Aynca size bir de müjdem var. Kral Lazar yakalandi, bakiniz getiriyorlar" dedi. Padisah onun sözlerini isitmisti. Isaret ederek birakmalarini söyledi. Muhafizlar da Kralin tutuldugu tarafa bakarlarken, yarali taklidi yapan hain Sirpli, Padisaha yaklasti, elini öpecekmis gibi egildi, bir anda ve yilairim sürati ile koltugunun altinda sakladigi hançerini çekerek, Gazi Hünkar'in mübarek gögüs ve karnina sapladi. Muhaizlar neye ugradiklarini anlayamadilar. Katil kaçmaya basladi. Sonra muhafizlar kafiri yakalayarak parça parça ettiler.
Hünkar'in son söz!eri sunlardr : "Islamin muzafferiyeti, benim siehit olmama bagli ise, sehadet serbetini nasip buyurmasini Cenab-i Hak'tan dua ve niyaz etmistim. Duam kabul buyuruldu. Hazreti Allah'a hamd ve sena olsun ki, Islam askerinin zaferini gördükten sonra hayatim sona ermektedir. Oglum Bayezid'e biat ediniz. Sakin esirleri incitmeyiniz. Mal ve canlarina tecavüz etmeyiniz. Ben artik sizleri ve muzaffer ordumuzu Cenab-i Hakk'a emanet ediyorum. Mevla devletimizi bütün fenaliklardan korusun!" diyerek ebediyyete intikal etti.
Sultan Murad'in hançerle parçalanan barsaklan, sehit oldugu yere bir türbe yapilarak gömüldü. Cesedi ise Bursa"ya nakledilerek Çekirge'deki türbesine defnedildi.
Silsile-i Sadat-i Naksibendiyye'den Hace Seyyid Emir Kilål (k.s.) Hazretleri, Mugnullebib isimli eserin sahibi ve topun mucidi olarak bilinen Cemaleddin Abdullah Efendi, Buhari'nin Sarihi Sernseddin Kirmaniu, Birinci Murad zamamnda vefat Etmislerdir.
Ilk kazasker tayinleri, timar kanunu ve minarelerden salatu selam okuma adetleri bu devirde baslamistir.
Sultan Murad'in esleri ve çocuklari
Murad Hüdavendigâr, güzelligi ve iyi ahlâki ile meshur olan Gülçiçek Hatun'la evlenmistir. Yerine geçen oglu Yildirim Bayezid bu hatunundan dogmustur. Daha sonra Murad Han Gazi, Bulgar Krali'nin kizi Prenses Maria ve yine Bulgar prenseslerinden Konstantin'in üç kizindan biri ile evlenmistir. Son iki evlilik siyasî evliliklerdi.
Sultan Murad'in Yildirim Bayezid'den sonraki çocuklari sunlardir: Yakup Çelebi, Savci Bey, ibrahim Çelebi ve Nefise Melek Hatun. Savci Bey babasina isyan ettigi için öldürülmüstü. Yakup Çelebi ise, Yildirim Bayezîd tahta çiktigi gün, taht kavgasini önlemek için öldürüldü.
YILDIRIM BEYAZİD
Yildirim Bayezid, yuvarlak yüzlü, beyaz tenli ve koc burunlu, gözleri ela, saçlan kumral, sik sakalli ve genis omuzlu idi. Girdigi savaslarda göstermis oldugu cesaretten dolayi ona (Yildirim) lakabi verilrnisti. Yildirim 14 yasina geldiginde, babasi Sirplilarla savasa giderken yerine onu vekil birakmisti.Türkleri
yenmek, Bizans'i kurtarmak ve Kudüs'ü müslümanlarin elinden almak için teskil edilen bir haçli ordusu, Tuna nehri kiyisinda bulunan (Nigbolu) kalesini kusatmisti. Yildirim Bayezid de ordusu ile Nigbolu kalesi önlerine kadar geldi. Bir gece Yildirim Bayezid, tek basina atina binerek düsman saflarini yardi. Nigbolu kalesinin duvarlari dibine yanasarak bir elini kale duvarina dayadi ve :"Bire Dogan!" diye seslendi. Bu sesi taniyan Nigbolu kalesi kumandani Dogan Bey de yukaridan : -Ne var sevketlüm!" diye sordu. Padisah : "Ordumla birlikte geldìm. Sakin kaleyi teslim etmeyesin!" emrini verdikten sonra atini sürerek gece karanliginda bir yildirim gibi karargáha döndü.
Yildirim Bayezid tahta geçtikten sonra, babasinin vefati üzerine Anadolu'da vuku bulan ayaklanmalarin tamamini kisa zamanda bastir- di. Germiyan, Aydin, Menteee ve Saruhan Bey- likleri Osmanlilara bu devirde katildi. Hâmid Beyligine bagli lsparta, Burdur, göller yöresi Osmanlilarin oldu. Yildirim 1391 'de Bizanslilar- dan Sile'yi aldi. istanbul'u yedi ay muhâsara etti, Tuna nehrini geçerek Romanya'yi Osman- lilara tâbi kildi.
1392'de Silivri ve Selânik Osmanlilara katildi. 1393'de Bulgaristan tamamen fethedildi. 1394'de Kastamonu ve çevresi alindi. Arnavutluk ve çevresi de Osmanli topraklarina katildi. 1396'da Haçli ordusu Nigbolu'da imha edildi. Binlercesi esir alindi. 1397'de Salona Piskoposu, Padisahi bizzat davet ederek halkin zulümden kurtarilmasini rica etmis, bunun üzerine Yildirim, Bizanslilardan Silivri, Mora ve Attika'yi kurtarmistir. Türklerin Yunanistan'i almalari böyle olmustur.
1397'de Karaman Beyligi tamamen OsmanIi topraklarina ilhak edildi. istanbul yeniden muhasara edildi. 1398'de Kadi Burhaneddin devletini ortadan kaldirdi. 1399'da Dulkadir fethedìldi. Dulkadir Beyligi Osmanlilara tabi oldu.
1400'de istanbul bir daha muhasara edildi. 1402'de (Rivayete göre ulemadan cevazina dair fetva alinmadan) Timur ile Ankara savasi yapildi ve Yildirim yenildi. Timur'un yaninda esir olarak kalan büyük Osmanli Hükümdari ve Fatih'in dedesi üzüntüsünden 7 ay 12 gün sonra 43 yasinda iken vefat etti. Cenazesi oglu Musa Celebi tarafindan Bursa'ya getirilerek, kendi türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Yildirimin kazanmis oldugu zaferlerin en mühimlerinden birisi (25 Eylül 1396) senesinde, tek basina Müslüman Türk milletinin, bütün bir Hiristiyan Avrupa Devletlerine karsi kazanilmis ve tarihin en büyük zaferlerinden birisi olan Nigbolu zaferi idi. Bu sanli zaferin neticeleri de çok büyük olmustur.
Bu zafer, Osmanli Türk Devletinin, dogu islâm âleminde de taninmasina sebep oldu. Misir'daki Abbasi Halifesi (Birinci Mütevekkil) Yildirim Bayezid'e tebrik için gönderdigi mektubunda, Türk Padisahina: "Sultan-i iklim'i Rum" ünvani ile hitabetti.
Silsile-i Sâdât-i Naksibendiyye'den Hâce Bahaüddin sah-i Naksibend (k.s.) Hazretleri, Hâce Alâüddin Attar (k.s.) Hazretleri, Allame Saadeddin Teftazânî, serh-i Mekâsid Müellifi Kemaleddin Hocendî, Hayatü'I - Hayvan isimli eserin sahibi Kemaleddin Muhammed Demirî, Hoca Hafiz sirãzî ve Kadi Íbn-i Haldun Yildirim Bayezid devrinde vefat eden büyük zatlardir.
Yildirim Bayezid'in esleri ve çocuklari
Bayezid'in esi Germiyanoglu Süleyman Sah'in kizi Devlet Hatun'dur. Daha sonra tahta çikacak olan Çelebi Mehmed bu ana dan dogmustur, ikinci esi Sirp Krali Lazar'in kizi Prenses Olivera, üçüncü esi Bulgar Prensi Konstantin'in kizlarindan biridir. En çok Olivera'yi seviyor ve onu her gittigi yere götürüyordu. Onu içkiye ve sarhoslugun al çaltici zevkine alistiran o olmustur. Fakat daha sonra ulemânin uyari ve baskisi ile Yildirim içkiyi birakmisti.
Yildirim Bayezid'in erkek çocuklari sunlardi: Çelebi Mehmed, Ertugrul, Emir Süleyman, Mustafa, Isa, Musa, Kasim. Üç kizi vardi: Fatma Hatun, Hundî Hatun ve adi bilinmeyen bir kizi.
SULTAN ÇELEBİ MEHMED
Çelebi Sultan Mehmed, orta boylu, yuvarlak yuzlu, çatik kasli, beyaz tenli, kirmizi yanakli, genis gögüslü idi. Kuvvetli bir vucuda sahipti. Gayet hareketli ve cesurdu. Güres yapar ve çok kuvvetli yay kirislerini de çekerdi. Padisahligl müddetince bizzat 24 muharebede bulunmus ve kirka yakin yara almisti.
Basinda kullanmis oldugu sarik, altin islemeli kavugu ile gayet güzel görünürdü. Ìci kürklü ve yakasi dik olan bir kaftan kullanirdi.
Müslümanlara karsi göstermis oldugu adaleti, ayni zamanda hiristiyan tebaasina karsi da gösterirdi.
Celebi Sultan Mehmed, tahsilini Bursa sarayinda tamamladi. Daha sonra babasi tarafindan Amasya sancagina vali tayin edildi. Valiligi sirasinda da devlet islerini ögrendi.
Celebi Sultan Mehmed'e bir bakima Osmanli imparatorlugu'nun ikinci kurucusu gözü ile bakilabilir. Onun uzun müddet ve basari ile yapmis oldugu möcadeleyi kisaca söyle siralayabiliriz :
Evvela Anadolu'nun birligi için kardesleri ile mücadele etti. 1410 senesinde Süleyman Celebi'yi, 1413 senesinde de Musa Celebi'yi tasfiye ederek birligi sagladi. Osmanli tahtinda yalniz kalinca ilk isi etrafindaki beylikleri itaati altina almaya girismek oldu. 1414'de Karaman'a sefer yapti ve Karaman Bey'ini esir aldi. Ona "Bir daha müslümanlara zararim dokunmayacak" diye yemin ettirdikten sonra serbest birakti. Candar Beyligi'ni de hakimiyeti altina aldi. 1415'de Venediklilerle ilk deniz savasi yapildi. 1416 ve 1417 senelerinde Avrupa'ya akinlar düzenledi, büyük zaferler kazanildi. 1419'da Tuna Nehri tekrar gecildi. 1420'de Eflak Voyvodasi bir harpte öldürüldü, yerine kardesi tayin edildi. Candar Beyligi ise tamamen Osmanli topraklarma katildi. 1420'de seyh Bedreddin diye birisi bugünkü komünizmin temel sartlarina cok benzeyen fikirlerle ortaya cikt, islãmi ilimleri de cok iyi bilen bu seyh bir cok fakir fukarayi sizi zengin yapacagim vaadiyle, gayri müslimleri ise "Sizin dininiz de haktir" diyerek etrafinda topladi. Bircok yerlerde mühim tahribatlar yapti. Sonunda yanindakiler dagitilip kendisi yakalandi ve mahkeme edildi. Mahkemede sucunu itiraf ederek idam edilmesini bizzat kendisi istedi ve idam edildi.
Timur'un yanindan döndügü söylenen bir sehzade ile daha mücadele edip onu da saf disi yapti. 1421 yilinda 32 yasinda iken Edirne'de vefat etti. Nasi, Bursa'ya getirilerek Yesil Türbe'ye defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Celebi Sultan Mehmed vefat edecegi sirada, Bayezid Pasa'yi yanina cagirtti ve Ona "Halef olarak yerime oglum Murad'i tayin ettim. Bana karsi göstermis oldugun itaat ve sadakati ona karsi da göster. Derhal, Murad'i buraya getirmenizi istiyorum. Zira ben artik bu dösekten kalkamam. Murad gelmeden önce emr-i hak vaki olursa Murad gelinceye kadar sakin ölümümü kimseye duyurmayin."
Sehzade Murad henüz Amasya'da iken, Celebi Sultan Mehmed 26 Mayis 1421'de vefat etti. Padisahlar arasinda ilk defa vefati gizlenen zat kendisi olmustur.
Ta'rifat sahibi Seyyid Serif Ali Cürcani, Kaamus-i Muhiyt sahibi Allame Mecdüddin Firuzâbâdi Sultan Celebi Mehmed zamaninda vefat etmis büyüklerdi.
Erkek cocuklan : Mustafa Celebi, Ìkinci Murad, Ahmed, Yusuf, Mahmud.
Kizlari : Fatma ve Selcuk Hatun.
SULTAN İKİNCİ MURAD
Ikinci Murad, uzun boylu, beyaz tenli, dogan burunlu ve gayet gözel yüzl bir padisahtl. Çok gözel konusurdu. Kendisinin en büyük saadeti, Fatih Sultan Mehmed gibì esine ender rastlanacak ve cok kiymetli bir zatin babasi olmakti.
Sultan Murad, sükúneti ve huzurlu yasamayi arzu eden fakat icap ettigi takdirde gayet hareketli, cesur ve hicbir seyden yilmayan bir kirnse idi. Otuz senelik saltanati müddetince, memleketini cok büyük bir san ve serefle idare ederek, emri altinda bulunan herkeste, dindar, ädil ve lütufkär bir padisah nämi birakmistir.
Sultan Murad'in cocuklugu Amasya'da gecti. 18 yasinda tahta cikti. säir ve hattatti. Cok iyi bir askerdi. Muradî mahlasiyle siirler yazmistir. Pek meshur siirlerinden birisi de sudur.
Varalim bir iki gün zikredelim Mevlâyi,
Bize ismarladilar mi bu yalan dünyayi
Zamaninda Venedik donanmasiyla harbedildi. Selänik yeniden fethedildi. Düzmece Mustafa isyani oldu ve bu isyani bastirdi. 1422' de istanbul'u muhasara etti. 1423'de Mora yeniden alindi. 1428'de Germiyan Beyligi Osmanlilara katildi. Venedik ve haclilara karsi Güvercinlik zaferi kazanildi. 1430'da Selanik yeniden alindi. 1438'de Bosna'ya hakim olundu. 1439'da Belgrad muhasara edildi. 1443'de haclilara karsi izladi Derbendi zaferi kazanildi. 1444 Temmuz'unda Segadin antlasmasi yapildi, fakat haclilar sözlerinde durmadilar. ikinci Murad küçük yastaki oglunu tahta çikarinca, ümide kapilarak Osmanli topraklarina girdiler.Oglu ikinci Mehmed (Fatih) ordunun basina babasini baskumandan tayin etti. Kasim 1444'de Varna Zaferi kazanildi. Varna Zaferinden sonra ikinci Murad tekrar tahta gecti. 1445'de Mora'ya ve Arnavutluga sefer acti. 1448 senesinin Ekiminde haclilar yeniden saldirdilar. Bu defa da ikinci Kosova Zaferi kazanildi. 1451 senesinde Sultan Murad bütün esirlerini saliverdi. 47 yasinda oldugu halde Edirne Sarayinda vefat etti. Vasiyeti özerine Bursa'da Muradiye Camìi yanina defnedildi. Mezarinin özerini örtmemeyi, kenarlarina hafizlarin oturup Kur'an okuyabilmeleri icin yerler yapilmasini ve Cuma günü mezara konulmasini vasiyet etmisti. Vasiyeti öylece yerine getirildi.
Sultan Murad zamaninda memleketin bir cok verlerinde, camiler. medreseler. Saraylar ve köprüler yapilmistir. Bunlardan birisi Edirne'deki "Üc Serefeli Cami"dir Cami'in yaninda bir medrese ve fakirler ìcin bir imarethane mevcuttur. Yine Edirne'de "Muradiye Camii"ni bina ettirmistir. Bu camiin duvarlari ve mihrabi son derece güzel Cinilerle süslenmistir. Bursa'daki "Muradiye Camii"ni ve Ergene Nehri özerìndeki 170 ayakli "Uzun Köprü"yü de Sultan Murad yaptirmistir.
Silsile-i Saadat-i Naksibendiyye'den. Hace Yakub Carhi (k.s), Seyh Emir Sultan. Haci Bayram Veli, lbn-i Haceri Askalâni. Muhammediye kitabinin muellifi Yazicizade Muhammed Efendi lkinci Murad devrìnde vefat eden büyüklerdir.
Erkek cocuklari : Fatih Sultan Mehmed, Ahmed, Alaaddin, Orhar, Hasan, Ahmed(II.)
Kiz cocuklari: Sehzade ve Fatma Hatun
FATİH SULTAN MEHMED
Fatih Sultan Mehmed Han Hazretleri, uzun boylu, dolgun yanakli, kirmlzi, beyaz tenli, kivrik burunlu, kollari adaleli ve kuvvetli bit padisahti. Devrinin en büyük ulemasindan birisi idi. Yedi tane yabanci lisan bilirdi. Âlim, Sâir ve sanatkârlari toplar ve onlarla sohbetten çok hoslanirdi. Gayet sogukkanli ve cesurdu. essiz bir kumandan ve idareci idi. Yapacagi isler hususunda, en yakinlarina bile hiç birsey sizdirmazdi.
Fatih Sultan Mehmed'in ömrü seferlerle geçti. Yikilmaz diye bilinen Bizans'i yikti. Ìstanbul'u fethetti.
Ayasofya kilisesini cãmiye çevirdi. Kiyamete kadar cãmi olarak kalmasini istedigi bu muhtesem mâbed için ,mükemmel bit vakfiye yazdirtti. (Basvekâlet Arsivi Tapu Defterleri No: 20, 27, 167, 251) 1127 sene kilise, 481 sene de cãmi olarak kullanilan Ayasofya, 1934'de müze haline getirildi.
Hz. Fatih, Enez'i, Galata ve Kefe'yi Osmanli topraklanna dahil etti. Limni, Ìmroz, Semendirek, Taçoz, Bozcaada ve Bosdan'i aldi. Belgradi muhasara ettigi zaman çarpismaya bizzat katildi. Alnindan ve dizinden ciddi sekilde yaralandi. 1458'de Mora'yi kismen, bir sene sonra da Sarbistan'i tamamen aldi. 1461'de Amasya'yi ve Ísfendiyar Ogullari Beyligini Osmanli topraklarina dahil etti. Trabzon Rum lmparatorlugunu ortadan kaldirdl. 1462'de Romanya, Yayçe ve Midilli'yi aldl. 1463 senesinde Papa'nin büyük gayretleri ile toplanan ve savasa katilan herkesin alti aylik günahinin affolunacagi ilân edilen 20 devletin katildigi bir haçli ittifaki ile 16 sene savastl. 1463'de Bosna'yl fethetti ve Hersek'i de tabiiyeti altina aldi. 1466'da Konya ve Karaman'i aldi. Arnavutlugu tamamen Osmanli topraklanna katti. 1470'de Agriboz'u aldl. Uzun Hasan'i Otlukbeli savasinda kesinlikle yendi. Zafer Sükranesi olarak kirkbin esiri salivererek, hürriyetlerine kavusturdu. 1476'da Bogdan'i Osmanh topraklanna katti. Otuz sene içinde tam yirmibes seferi bizzat kendisi idare etti. 900.000 bin kilometrekare olan topraklanm 2.214.000 kilometrekareye çikardi.
Fatih Sultan Mehmed, Venedikliler tarafindan tertiplenen tam ondört suikastten kurtuldu. Son suikastten ise kurtulamadi. Venedikliler, bu büyük hükümdari, aslen bir yahudi olan Maesto Jakopo isimli bir doktor vasitasiyle zehirleterek öldürmeye muvaffak oldular. Tarihçi Babinger'e göre bu suikastçi doktor, Yakup Pasa ünvani ile sarayin doktorlari arasinda bulunuyordu.
1481 Mayisinin üçüncü günü yine bir sefere çikmisken, Gebze'de ordugâhinda Persembe günü vefat etti. Papa, Büyük Hakanin ölümünde tam üç gün üç gece bütün kiliselerin çanlanni çaldirtarak sevinç ayinleri yaptirdi. Hz. Fatih 49 sene bir ay bes gün yasadi. Ìki imparatorluk,, dört krallik ve onbir prenslik yikan büyük hükümdarin cenaze namazini Fatih Camiinde Seyh Muslihiddin Mustafa Vefa Efendi Hazretleri kildirdi. Türbesi Fatih Camii yanindadir. (Allah rahmet eylesin.)
Hz. Fatih, Müslüman Türk Milletine yapmls oldugu büyük hizmetlerle, dünyanm en büyük hükümdarlarindan birisi oldugunu isbat etmistir. Ìstanbul gibi, cihanin bir incisi olan, bu muhtesem beldeyi Türk Milletine kazandirmistir. Yapmis oldugu çalismalar ile, memleketinde büyük çapta bir imar hareketini gerçeklestirmistir. Bugünün üniversitesi olan (Fatih Külliyesi)ni 1470 senesinde tamamlamis, lstanbul'u fethettigi zaman 8 tane kiliseyi camiye çevirmis, etrafindaki papaz odalarini da medrese yapmistir. Aynca bir çok Anadolu kasabasinda da medreseler yaptirmistir.
Hz. Eyyûb El - Ensârî'nin (r.a.) kabri Fatih zamaninda kesfedildi. Delâil-i Hayrat müellifi Seyh Sülevman Cezulî ve Allame Ali Kusi Fatih devrinde vefat ettiler.
Erkek cocukalari: Mustafa, Ikinci Beyazit,Cem, Korkut.
Kizi: Gevherhan Hatun
SULTAN İKİNCİ BEYAZİD
Ikinci Bayezid, uzun boylu, genis gögüslü ve kuvvetli bir vücuda sahipti. Yüzü yuvarlak ve gözleri elâ idi. Cesur ve atilgandi. Ayni zamanda Cok halim, selim ve dinine bagli bir padisahti. Babasi Fatih Sultan Mehmed Han ilme karsi büyük bir sevgi besledigi için, oglu Bayezid'e her seyden evvel kuvvetli bir tahsil vermeyi düsünmüstü. O devrin en meshur âlimlerinde ders okutturmus, bütün Islâmi ilimleri en iyi sekilde ögretmisti. Ikinci Bayezid, dinine çok bagli oldugu için kendisine (Bayezid Veli) denildi. Bayezid Veli, sâirleri saraya toplar onlarla sohbet ederdi. Kendisi bir divan meydana getirecek kadar siir yazmistir. Cok merhametli idi. Fakirlere sik sik sadaka dagitirdi. ikinci Bayezid, Cok imarci bir padisahti. Ìstanbul'da birbirinden güzel bircok mimâri eser ve kütüphaneler yaptirmistir.
Bayezid Veli cok âlim bir zat idi. Arapca ve Fàrscayi gayet iyi bilirdi. Ìslâmi ilimlerin yani sira matematik ve felsefe tahsili de yapmistir. Cagatay lehçesi ve Uygur alfabesini de ëgrenmisti. Hattat ve bestekãrdi. Avni mahlasiyla siirler yazardi. Ulemã ve sanatkârlar için ayrica bir para fonu ayirmisti.
Bayezid Veli padisah olduktan sonra, kardesi Cern Sultan ile 14 sene mücadele etti. Kilye ve Akkerman'i fethetti. 1484 - 1485'de Misir Memlükleri ile harbe girdi. Devrinde Belgrad üçüncü defa kusatildi ve tarihte ender görülen Abdina Zaferi elde edildi. Denizden ispanya'ya sefer acildi. Endülüs Müslüman Devletinin yardimina gönderilen bu donanma kiyi sehirlerine baskinlar düzenledi. Karsisina cikacak bir devlet olmadi. Osmanli Devleti tarihinde, akincilarin Avrupa'nin iclerine kadar akinlar düzenledigi devir bu devirdir. Venedik'i dahi bu akincilar istila edip, ta Varsova'ya kadar gittiler. 1483'de tarihin sayili deniz savaslarindan olan Sapienza Deniz Zaferi kazanildi. 1500'de inabahti fethedildi. Koron, Modon ve Navarin kaleleri alindi.
Anadolu'da basgösteren Sahkulu isyani bastirildi. Ogullarinin en kudretlisi olarak kabul ettigi sehzade Selim'in israrli hareketleri karsisinda tahtindan ferâgat etti. Dimetoka Sarayinda oturmak istedi ve bu maksatla yola cikti. Cok rahatsizdi. Dimetoka'ya varamadan Havsa kasabasinin Abalar köyünde vefat etti. Cenazesi kendi yaptirdigi Bayezid Camii türbesine defnedildi. 62 yasinda idi. Vefati duyulunca, en çok harp yaptigi Misir'da bile cenaze namazi kilindi. Tahta ciktiginda 2.214.000 km. kare olan Osmanli topraklarini 2.375.000 km. kareye Cikardi.
Veziri Azamlari (Basbakanlari) : Koca Davut Pasa. Hadim Ali Pasa, Hersekzade Ahmed Pasa, ikinci ibrahim Pasa, Ìshak Pasa ve bir yanginda ölen Mesih Pasa.
Seyhülislâmlari : Molla Gürani, Molla Abdülkerim ve Zembilli Ali Efendi.
Kaptan-i Deryalari : Kücük Davud Pasa, Hersekzade Ahmed Pasa, Ìskender Bey, Haci Mesih Pasa, Güvegi Sinan Pasa ve Karanisanci Vezir Davud Pasa.
Silsile-i Saâdât-i Naksibendiyye'den Hâce Ubeydullah Ahrar (k.s.) Mimar ibrahim Tennuri Kayseri, Seyh Abdullah ilâhi, Mevlânâ Abdurrahman Câmi, Seyh Ebu'I - Vefa, Kesteli, Seyh Seyyid Ahmed Neccâri, Seyh Niyazi, (Haci Halife) ve Abdullah Esref izniki ikinci Bayezid devrinde vefat etmis büyüklerdir.
Erkek Cocuklan : Mahmud, Ahmed, Sehin Sah, Yavuz Sultan Selim, Mehmed, Korkud, Abdullah, Alihsah.
Kiz cocuklari : Aynisah, Gevher, Muluk Sultan, Hatice Sultan, Selcuk ve Huma Hatun.
YAVUZ SULTAN SELİM
Yavuz Sultan Selim, uzun boylu, genis omuzlu, kalin kemikli ve omuzlari arasi genis, yuvarlak basli, kirmizi yüzlü ve Catik kasli, uzun biyikli yigit bir padisah idi. Sert tabiatli ve cesurdu. Bu yüzden muharebeyi çok severdi. Kuvvetli bir ilim tahsili yapmistir. Edebiyata meraki vardi. Birçok Farsça siirler yazmrstir. Siirleri en yüksek bir divan sãiri kadar kuvvetlidir. Genis bir kültür ve siyasete sahipti. Harpten hoslanmakla beraber çok ince bir ruha da sahipti.
Íran'a yaptigi seferde Sah Ísmail'i 12 saatte perisan etti. Sah Ísmail'in iki karisida esir oldu. Ordugâhtaki hazine ve altin taht ele geçirildi. Íran'in o zamanki bassehri Tebriz'e girdi. 2500 km.lik bir yolu yürüyerek gelip böyle parlak bir zafer kazanmak tarihte esine az rastlanir seylerdendir.
Adana, Gaziantep, Hatay, Urfa, Diyarbakir, Mardin, Siirt, Mus, Bingöl, Bitlis: Tunceli vilâyetlerini Osmanli topraklarina katti. Dulkadir Beyligi'ni, Musul, Kerkük ve Erbil'i Osmanli hudutlarina dahil etti. Eyyûbî Melikligi'ni aldi. 1516'da Misir seferine çikti. 27 Temmuz'da Ramazanogullari Beyligi'ni ilhak etti. 24 Agustos'ta Misir Memlükleri ile Mercidabik Ovasinda karsilasti. Memlükleri kesin bir Sekilde magIûp etti. 28 Agustos'ta Haleb'e girdi. 29 .Agustos I516'da bütün mukaddes emanetleri lstanbui'a getirildi. Suriye, Lübnan ve Filistin tamamen fethedildi.
Kendi zamanina gelinceye kadar hiçbir hükümdarin göze alamadigi bir isi yapti ki, koskoca Sina Cölü'nü 13 günde geçti. Birincì Cihan Harbinde, yeni teknigin verdigi imkánìarla bu çöl 11 günde geçilebilmistir. (Türkiye Tarihi. Yilmaz Öztuna, Hayat Yayini) 22 Ocak 1517`de Memlükleri Ridaniye'de tekrar yendi ve Kahire fethedildi. Yavuz, Memlük sultaninin cenazesini bizzat omuzlarinda tasidi.
Kahire'nin fethinden soma Ístanbul'a gelen Misir ulemási ile, Türk ulemãsi Yavuz'un halife olmasini kararlastirdi. Daha soma Halife Uçüncü Mütevekkil Ayasofya Camiinde mìmbere çikarak Yavuz'un hilãfetini ilãn etti.
Mütevazi hükümdar, her ögün yemekte tek çesit yemek yerdi ve agaçtan tabaklar kullanirdi. 22 Eylül 1520'de Aslan Pençesi denilen, bir çiban sebebi iIe vefat etti. Hayatinin son dakikalarinda Yasin-i Serif okuyordu. Oglu Kanûnî Süleyman, Fatih Cami'inde namazini kildiktan sonra, Sultan Selim Camii avlusundaki türbeye defnettirdi. (Allah rahmet eylesin.)
Tahti devraldiginda 2.375.000 km. kare olan Osmanli topraklarini 6.557.000 km. kareye çikarmistir. Bu büyük fütuhati ise sadece 4 seneye sigdirmstir.
Mevahib sahibi Seyh Ímam Ahmed Kasta- lânî, Emir Buhãrî ve Reîsü'I - Hattâtiyn Seyh Hamdullah, Yavuz Sultan Selim zamaninda vefat eden - sahsiyetlerdir.
Erkek cocuklari: Kanuni Sultan Suleyman
Kiz cocuklari : Hatice Sultan, Fatma Sultan, Hafsa Sultan, Sah Sultan.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN
Kanüni Sultan Süleyman, Trabzon'da dünyaya geldi. O sirada babasi orada vali idi. Babasi O'nu küçük yastan itibaren çok titiz bir sekilde yetistirmeye basladi ve emsali görülmeyen bir terbiye ve tahsil ile yetistirildi. 26 yasinda padisah oldu. Çok ciddi ve vakurdu. Teenni ile hareket ederdi. Yapacagi isler hakkinda hiç acele etmez, gayet genis düsünür ve verdigi emirden geri dönmezdi. Is basina getirecegi adamlarin kabiliyet derecelerine göre vazife verirdi. Kanüni'nin yüzü yuvarlak, gözleri elâ, kaslari arasi biraz açik, dogan burunlu, uzun boylu ve seyrek sakalli idi. Azim ve irade sahibiydi. Devri Türk hakimiyetinin kemale ulastigi bir devir olmustur.Kendisine Kanüni denmesi, yeni kanunlar icad etmesinden degil, mevcut kanunlari yazdirtip çok siki bir sekilde tatbik etmesinden dolayidir. Zamaninda Ingiltere Krali . Vlll. Henri,Istanbul'a bir heyet gönderip, adalet mekanizmasinin nasil isledigini tetkik ettirerek kendi memleketine örnek almistir.Avrupâ tarihçilerinin Muhtesem Süleyman dedikleri büyük hükümdar, büyük dedesi Fatih gibi sayisiz seferlere bizzat kendisi istirak etmistir.
Zamaninda cereyan eden mühim hadiselerden bazilari sunlardir :1522 senesinde Rodos'u aldi. Fransa KraIinin yardim istegini kabul ederek Alman Imparatoruna bir mektup yazdi ve Alman Imparatoru, Birinci François'i serbest birakti.1526'da Mohaç Muharebesi ile Macaristann ortadan kaldirdi. Budapeste'yi fethetti.1529'da Viyana'yi kusatti. 1532'de Avusturya seferine çikti. 1533'te Almanya ile anlasma imzalandi. 1537'de Otranto fethedildi. Ancak, Venedik Savasi sebebiyle daha sonra ordu Otranto'dan çekildi. 1543'de Estergon, Istoini ve Belgrad'i fethetti.Barbaros kardesler Akdeniz'de yenmedik donanma birakmadilar ve Kuzey Afrika'yi alarak Osmanli topraklarina bagladilar. Kirim Hanlari, Moskova'ya kadar ilerlediler.Hint Okyanusu'na donanma gönderilerek oradaki müslümanlara yardimlarda bulunuldu.Sudan ve Habesistan'da fetihler yapildi.1548'de Tebriz dördüncü defa alindi.Osmanlilarin en büyüklerinden birisi olan Muhtesem Padisah 7 Eylül 1566 günü savas meydaninda iken ahiret âlemine irtihal etti. Oanda Zigetvar kusatmasini idare ediyordu. Vefatinda 71 yasini 4 ay 10 gün geçiyordu. 46 sene padisahlik yapti. Büyük bir devlet adami ve ünlü bir sairdi. Meshur siirlerinden birisi sudur:
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi.
Olmaya devlet cihanda, bir nefes sihhat gibi.
Saltanat dedikleri bir cihân kavgasidir.
Olmaya baht ü saadet dünyada vahdet gibi.
Babasindan 6.557.000 km. kare olarak devraldigi Imparatorlugun topraklarini, 14.893.000 km. kareye çikarmisti.Cenaze namazini Seyhülislâm Ebussuud Efendi ve Nakibü'I - Esraf Taskentli Muhterem Efendi kildirmistir. Süleymaniye Camii avlusundaki türbesinde gömülüdür. (Allah rahmet eylesin.)
Silsile-i Saadâd'tan Hâce Muhammed Zâhid Bedahsi (k.s.) Hazretleri, Seyh Sünbül Sinan, Ibrahim Gülseni, Seyh Hamidullah'in oglu Hattat Mustafa'Dede, Kara Davud, Beyzavi'ye hasiye yazan Seyhzade, Humayünnâme sahibi Alâaddin, Mülteka sahibi Ibrahim Halebi, Sahidi Ibrahim Dede, Ahteri sahibi Mustafa Efendi,Lügat sahibi Nimetullah Efendi, Seyh Merkez Efendi, Kirklardan Hizir Efendi ve Isbah müellifi Ibni Neciym, Kanüni devrinde yasamis ve yine o devirde vefat etmis büyüklerdir.
Erkek çocuklari : Ikinci Selim, Bayezid, Abdullah, Murad, Mehmed, Mahmud, Cihangir, Mustafa.
Kiz çocuklari : Mihrimah Sultan, Raziye Sultan.
SULTAN İKİNCİ SELİM
Ìkinci Selim, orta boylu, alni açik, maví gözlü, ince kasli ve sarisin bir padisahti. Zamaninda cereyan eden mühim hadiselerden bazilari sunlardir.
Komsu devletlerle sulh anlasmalari yapildi. Ìndonezya'ya denizden sefere çikildi. Hindistan ve civarindakí müslüman hükümdarlara istekleri üzerine yardimlarda bulunuldu. Bir Türk gölü haline gelen Akdeniz'deki Kibris korsanlari, devamli devietin donanmasina ve ticaret gemilerine zarar verdiginden Kibris'in fethine karar verildi. Lala Mustafa Pasa tarafindan Kibris birbuçuk sene içinde tamamen fetholundu. Kibris'in imdadina gelen haçli donanmasi Ínebahti'daki Türk donanmasini yakinca, padisah üzüntüsünden günlerce uyuyamadi. Cok kisa bir zaman sonra eski donanrnadan kat kat üstün yeni bir donanma yapilip yine Akdaniz'e acildi. Bir sene içìnde tam 158 gemi ile yeni donanma denize açilinca, Venedikliler sankí galip degil de maglüb bir devletmisçesine bir anlasma imzalamak mecburiyetinde kaldilar.
Ayasofya Camii yeniden onarildi. Selimiye Camii bu devrede insa edildi. Kirim Hanligina, Rusya seferine çikma iznì verildi ve Rusya vergiye baglandi.
Tunus sehri fethedildi ve bütün Tunus, Osmanli topraklanna katildi.
Ìkinci Selim de babasi gibi saírdi. Saheser bir beyti
Biz bülbül-i muhrik-i dem-i sekvayi firákiz.
Ates kesilir gecse sabâ gülsenimizden.
Son devrin ünlü Sairlerinden Yahya Kemal, Íkinci Selim'in bu beyti için, Selimiye kadar güzel bir siir, demistir.
Babasindan 14.892.000 km. kare olarak devraldigi Ímparatorluk topraklarini, 15.162.000 km. kare olarak birakmistir.
15 Aralik 1574 günü vefat etmis, dedesi Ya vuz gibi ancak sekiz sene padisahlik yapmistir. Ayasofya'daki türbesine gömülmüstür. (Allah rahmet eylesin.)
Ebussuud Efendi, Seyh Mehmed Âsik Efendi, Kastamonulu Seyh Saban Efendi, Birgili Mehmed Efendi, Sakâik'a zeyl yazan Ãsik Çelebi ve kinalizade Ali Efendi, Sokollu Mehmed Pasa, Ìkinci Selim devrinde vefat eden büyüklerdir.
Erkek çocuklan : Uçüncü Murad, Abdullah, Osman, Mustafa, Süleyman, Mehmed, Mahmud, Cihangir.
Kiz çocuklan : Fatma Sultan, Sah Sultan, Gevherhan Sultan, Esma Sultan.
SULTAN ÜÇÜNCÜ MURAD
Üçüncü Murad, orta boylu, degirmi yüzlü, kumral sakalli, elâ gözlü ve beyaz tenli bir padisahtI. Çok cömertti, herkese yardim etmeyi severdi.
Zamaninda cereyan eden mühim olaylar:
Venedik'le anlasma yenilendi. Portekiz'le Vâdisseyl muharebesi yapildi ve Portekizliler kesin bir sekilde maglûb edildi. Íspanya'ya karsi Íngiltere'ye yardimlar yapildi. Lehistan kralinin tayininde çikan mücadele kazanildi ve 1577'de Lehistan devleti de Osmanlilara tâbi oldu.
1511'de Osmanli tabiiyetinde bulunan Kirim Hanligi Rusya'ya harb ilân etti. Moskova'ya kadar ilerleyerek Rusya'yi vergiye bagladi.
1578'de Íran'la savaslar basladi. Çildir Zaferi elde edildi, Tiflis ve Sirvan fethedildi. Hazar Denizine kadar Osmanli hakimiyetine alindi. Tarihte meshur Tiflis müdafaasi yapildi. Kaledeki bir avuç asker kedi ve köpeklere varincaya kadar yiyerek kaleyi teslim etmediler. 27 günde Kars Kalesi yapildi 1583'de Mesâleler Zaferi kazanildr ve Revan fethedildi.
1585'de Tebriz dördüncü defa fethedildi. Gence sehri alindi.
1590'da Íran'la sulh yapildi. 1593'de AImanya'ya harb ilân edildi.
1594'de Yanikkale fethedildi.
Bu devirde Osmanli topraklarinin genisligi 19.902.000 km. kareye yükseldi. Osmanli Ímparatorlugu en genis topraga bu zamanda sahib bulunuyordu.
Üçüncü Murad 16 Ocak 1595'de 49 yasinda iken vefat etti. Ayasofya Camii avlusuna gömüldü. (Allah rahmet eylesin.
Besiktastaki Yahya Efendi Türbesini O yaptirmisti. Fethiye Camiini de kiliseden camiye o çevirmisti.
Beyzavî Tefsirine Hâsiye yazan Sinan Efendi (H. 986), Seyh Üftâde Hazretleri (H. 989), Ahî Çelebi, Uryanî Mehmed Dede ve Sakâik'a zeyl yazan Lütfi Mustafa Efendi, Molla Camî'ye serh yazan Muharrem Efendi, Gülistan'a serh yazan Sem'î Efendi, Vankulu Lûgatinin sahibi Mehmed Vanî Efendi (H. 1000) bu devìrde vefat eden büyüklerdir.
Erkek çocuklan : Üçüncü Mehmed, Selim, Bayezid, Mustafa, Osman, Cihangir, Abdullah, Abdurrahman, Abdullah, Hasan, Ahmed, Yakub, Alemsah, Yusuf, Hüseyin, Korkud, Ali, Íshak. Ömer, Alaüddin, Davud.
Kiz çocuklan : Ayse Sultan, Fatma Sultan, Mihr imah Sultan, Fahriye Sultan.
SULTAN ÜÇÜNCÜ MEHMED
Üçüncü Mehmed, Manisa'da dogdu. Cok kuvvetli bir ilim tahsili yapti. Orta boylu, kumral sacli ve güzel yüzlü idi. Dinine çok bagliydi ve tasavvufa da çok meraki vardi. Hz. Peygamberimizin mübarek ismi anilinca, saygi icin derhal ayaga kalkardi.
Ismini Fatih'e benzemesi için dedesi Kanuni, "Mehmed" koymustur. Üçüncü Mehmed devri, Osmanli Imparatorlugunun duraklama devrine rastlar. Nitekim Avrupa topraklarinda, Devleti Aliyye, bircok kalelerini Avrupalilara teslim eder. Sadrazam Koca Sinan Pasa'nin basarisizligini gören Üçüncü Mehmed, bizzat sefere Cikmis, Haçova Meydan Savasini Avrupalilara karsi kazanmis ve Egri Kalesini fethetmistir. Tarihte Egri Fatihi diye anilir.
Bu devirde Türkiye Iran yeniden savasa baslamistir. Vezirlerin ve ulema sinifindan bazi kimselerin, adam kayirmalari, ehliyetsiz olduklari halde birçok kimseleri ehliyetli ve üstün kabiliyetli olarak padisaha tavsiyede bulunmaIari, padisahi ve Devleti Aliyyeyi güc durumlarda birakmistir.
Ücüncü Mehmed, zamaninda çikan ic isyanlarla (Celâli isyanlari ile) ugrasmis, disarida ise topraklar kaybedilmistir. Meshur Kanije Kalesi müdafaasi, Tiryaki Hasan Pasa tarafindan bu devirde yapilmistir. Üçüncü Mehmed genc yasinda iken 1603 senesinde vefat etmistir. (Allah rahmet eylesin.)
Üçüncü Mehmed de sâirdi ve Adli mahlasiyla siirler yazmistir. siirlerinden birisi de söyledir.
Yokdurur zulme rizamiz, adle biz mâilleriz.
Gözleriz Hakk'in rizasin emrine kaailleriz.
Arifiz, âyine-i âlem - nümadir gönlümüz.
Rüzgârin cünbüsünden sanmayin gaafilleriz.
Pûse-i ask içre Adli kaal ezelden kalbimiz,
Gill-ü gisdan hãliyiz, ãlemde safi dilleriz.
Silsile-i Saadâd'tan Mevlânâ Muhammed Hâcegi Emkengi (H. 1008) ve Muhammed Bâkî Billah Hazretleri (H. 1013), Sair Bãki (H. 1008), Hasimi Osman Efendi (H. 1004), Tezkire sahibi Hasan Celebi Efendi (H. 1013) Ücüncü Mehmed devrinde vefat eden büyüklerdir.
Erkek cocuklari : Birinci Ahmed, Birinci Mustafa, Selim, Mahmud.
Kizlarinin isimleri bilinmiyor.
SULTAN BİRİNCİ AHMED
Birinci Ahmed, Kanûnî'den sonra devlet isleri ile bizzat kendisi usize="2"grasan çok gayretli bir padisahti. Cok sade giyinirdi. Cocuk denecek yaslarinda bile almis oldugu kararlar mükemmeldi. Daima ilim ve irfan sahibi büyük zatlarla istisare eder, onlara akil danisirdi.
Birinci Ahmed, 14 yasinda padisah oldu. 14 sene padisahlik yapti ve ondördüncü Osmanli padisahidir. Cok mükemmel bir tahsil görmüstür. Ayni zamanda iyi bir sâirdi. Bahtî rnahlasiyla yazdigi siirlerinden tesekkül eden bir divani vardir.
Dinine Cok bagli bir müslüman hatta büyük bir velî idi. Alti büyük minareli ve 16 serefeli Sultanahmed Camiini bina ettirdi. Peygamberimiz Hz. Muhammed Efendimize (s.a.v.) bagliligi o kadar ileri idi ki, Efendimiz Hazretlerinin mübarek ayak izlerinin resmi içine bir siir yazmis ve o siiri kavugunda ölünceye kadar tasimistir. O siir ise sudur
N'ola tâcim gibi bagimda götürsem daim,
Kadem-i resmini ol Hazreti Sahi Rusülün.
Gül-i Gülzâri Nübüvvet, o kadem sahibidir.
Ahmeda durma yüzün sür kademine ol gülün.
Kabe'nin örtüleri bu devirde istanbul'dan gitmeye basladi. Bu zamana kadar ise Misir'dan gönderiliyordu.
Sultan Ahmed tahta ciktiginda, Osmanli Devleti, içte Celâlî isyanlari, doguda iran ve batida Almanya ve müttefikleri ile savas halinde idi. Almanya fena sekilde hirpalandi ve sulh istedi. Zitvatorok Antlasmasi imzalandi. 1611 senesinde Celâli isyanlari tamamen bastirildi. Sira üçüncü gaile olan iran'a geldi. Nihayet Iran ile de antlasma yapiIdi. Akdeniz'de çok mühim deniz muharebeleri kazanildi.
1605'de Estergon ve Uyvar fethedildi. Ayni sene son derece basarili bir Avusturya seferi yapildi. Macaristan Kralina tac giydirildi. Denizlerde Malta seferi yapildi.
Sultan Ahmed 1617 senesinde vefat etti. Sultanahmed Camii yanindaki türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Tesâniyl sahibi Mevlânâ Aliyyül Kaari (H. 1014), Mugnillebib sârihi Seyh Ebû Abdullah Muhammed (H. 1018), Hattat Hasan Celebi üsküdarî (H. 1023) ve Karaca Ahmed (H. 1024) Sultan Ahmed devrinde vefat etmis büyük zatlardir.
Erkek cocuklari : Ìkinci Osman, Dördüncü Murad, Sultan ibrahim, Bayezid, Süleyman, Kasim, Mehmed, Hasan, Selim, Hanzâde, Ubeyde.
Kiz cocuklari : Gevherhan Sultan, Aye Sultan, Fatma Sultan, Atike Sultan.
SULTAN BİRİNCİ MUSTAFA
Birinci Mustafa, güzel yüzlü, seyrek sakalli, sari benizli ve iri gözlü bir padisah idi.
Íki defa padisahliga çikarildi. Her ikisi de çok kisa sürdü. Sultan Birinci Ahmed vefat edince, henüz katiyetle açikliga kavusmamis bir sebepten dolayi, Íkinci Osman'in çikmasi icabederken aklî muvazenesi bozuk oldugu halde tahta çikarildi. Fakat saltanati üç ayi henüz geçmisti ki, Seyhülislâmin fetvasi üzerine tahttan indirildi. Yerine Íkinci Osman (Genç Osman) tahta çikti.
1622 senesinde yine bir entrika ile tahttan indirilen ve Yedikule'de sehid edilen Genç Osman'in yerine ikinci defa tahta çikarildi. Halbuki aklî muvazenesi yine yerinde degildi.
Zamaninda tarihteki meshur Sultanahmed vakasi meydana geldi. Halktan bir yigit "Sultan Osman'i niçin öldürdünüz?" diye askerlerin üzerine yürüdü. Çesitli manevralarla tam 80 kisinin ölmesine sebep oldu. Bir müddet sonra Kapukulu sipahileri ayaklandi. Genç Osman'i öldürdügü bilinen Davut Pasa idam edildi.
8 Ocak 1623 tarihinde devlet erkâni toplanarak karar verip aklen yetersiz olan Íkinci Mustafa'yi tahttan indirdiler. Yerine Dördüncü Murad'i tahta çikardilar. Seyhülislâm Es'ad Efendi'nin, tahttan indirilmesine vermis oldugu fetvada söyle deniyordu : "Muhtellu's -suur olanin hilafeti caiz olmaz."
Birinci Mustafa tahttan indirildikten 16 sene sonra vefat etti. Ayasofya Camii avlusunda defnolundu. Vefatinda 47 yasinda idi. (Allah rahmet eylesin.)
Çocugu yoktu.
SULTAN İKİNCİ GENÇ OSMAN
Genç Osman Ístanbul'da dünyaya geldí. Annesi onun yetismesi için çok titiz davrandi. Ìyi bir terbiye ve tahsil yaptirdi. Genc Osman. zeki ve enerjik bir padisahti. Biyiklari henüz terlemis olan Ìkinci Osman sima itíbari ile çok güzeldi.
26 Subat 1618 senesinde, amcasi Birinci Mustafa aklî yetersizligi sebebiyle ve ulemanin fetvasi üzerine tahttan indirilince padisah oldu. Çocuk yasta olmasina ragmen mükemmel ve muazzam plãnlari vardi. Büyük Lehistan seferine bizzat katilarak baskomutanlik yapti. Atilgan, cesur ve gözü pek olan bu padisah yasasaydi ikinci bir fatih olurdu diyenler vardir. Ayni zamanda hattat ve sâirdi.
Bir beyti de sudur:
Niyetim hizmet idi saltanat ve devletime,
Çalisir hasid ü bedhah aceb nekbetime.
Çok büyük emeller ve planlar üzerinde duran genc padisana hasedcilerìn hasedi kabardi. Kendisine plânlarini tatbik etmesinde yar dim edecek bir vezir veya bir sadrazam bulamadi. Tarihte esine az rastlanir bir fecaatle tahttan indirilerek Yedikule Zindanlarinda bogdurularak sehid edildi.
Ayni sene içinde istanbul Bogazi donmus, Ístanbul'dan Üsküdar'a yaya olarak geçilmisti. Yine ayni sene günes tutulma hadisesi, vãki olmustu. Babasi Birinci Ahmed'in, Sultan Ahmed Camii yanindaki türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Sâir Nevi, onun vefati üzerine sunlan yazdi:
Bir Sah-i alisan iken, Sah-i cihâna kiydilar.
Gayretli genç aslan iken, Sah-i cihãna kiydiIar.
Gazai bahãdir Hân idi, âli nesli sultãn idi.
Namiyla Osman Hån idi, sãh-i cihâna kiydilar.
Molla Gânim Bagdadi ve Seyh Ebu'I - Gays bu devirde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklan : Ömer, Mustafa.
Kiz cocugu: Zeynep sultan.
SULTAN DÖRDÜNCÜ MURAD
Dördüncü Murad Ìstanbul'da dogdu. Ìyi bir tahsil gördü. Çok kuvvetli bir vücuda sahipti. 200 okkalik gürzleri rahatça kaldirabiliyordu. En kuvvetli yaylari çeker, çok uzaklara cirit atardi. Attigi oklar ile kalkanlari bile delebiliyordu.
Çok küçük yasta padisah oldu. Bir müddet devlet islerine bakamadi. Devrinde 1624 ve 1625 senelerinde Anadolu'ya iki sefer yapildi. Celâlî isyanlari bastirildi. Çok degerli bir sâir olan padisahin, daha çocuk yasta iken Bagdat'i muhasara eden ve padisahtan yardim isteyen sadrazama verdigi manzum cevap Cok meshurdur:
Hâfizâ Bagdat'a imdad etmeye er yok mudur?
Bizden istimdad edersin sende asker yok mudur?
Genç Osman zamanindakinin bir benzeri olan ayaklanmayi çok büyük bir ustalikla bastirdi ve tesirsiz hale getirdi. Çok tesirli bir nutukla âsilere bile kendi lehinde tezahürat yaptirdi. Sonradan da bu entrikalari çevirenleri birer ikiser yakalatip idam ettirdi.
1633 senesinde tütün yasagi koydu. 1634' de içkiyi yasakladi. Devlete bagliligi olmayan herkesi idam ettirdi. Düzenledigi bir dogu seferinde Bagdat'i fethetti ve 1638'de Bagdat Fatihi ünvanini aldi.
Ístanbul'da ve devletin her kesiminde bütün kabadayilari temizledi. Çok genis bir haber alma teskilâti kurarak, Ímparatorlugun her tarafindaki zorbalari ismen tesbit ettirdi ve sefere çiktiginda geçtigi yerlerdekileri ismen çagirip boyunlarini vurdurdu. Kâbe-i Muazzama'yi yeniden bina ettirdi.
Muradî ve Sah Murad mahlasiyla siirler yazdi. Ayni zamanda büyük bir bestekârdi. Devlet islerine tam hâkimdi. Her seyden haberi olurdu. Seferlerinde askerle ayni sartlar içinde bulunur, uykusunu bile atinin üzerinde yapardi. Tahta ciktiginda devlet hazinesi bombostu. Tahti biraktiginda ise dopdolu idi. Üstün meziyetleri genis tarih kitaplarinda yeterince anlatilmaktadir.
1640 senesinde hastalandi. Kendisinden ümidini kesti fakat iyi oldu. Sonra yeniden hasta düstü. 8 Subat 1640'da 28 yasinda iken vefat etti, (Allah rahmet eylesin.)
Silsile-i Saadât'tan Ímam-i Rabbânî Ahmed Fãrûkî Serhendî (k.s.) Hazretleri (H. 1034), Alti Parmak Mehmed Efendi, Ganizâde Nâdir Efendi, Veys Efendi, Seyh Aziz Mahmud Hüdâî (H. 1038), Seyh Abdurrahman Karabas Velí, Seyh Ísmâil Ankaravî Dördüncü Murad devrinde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklan : Süleyman, Mehmed, Alâùddin, Ahmed.
Kz çocuklari : Safiye Sultan, Gevherhan Sultan, Kaya Ísmihan Sultan, Rûkiye Sultan.
SULTAN İBRAHİM
Sultan Íbrahim Ístanbul'da dogdu. Uzun boylu, kuvvetli vücutlu ve kumral sakalli idi. Annesi onun iyi yetismesi için çok gayret göstermisti.
Devrinde yasayan bazi kindar yazarlarin dedigi gibi deli degildi. Kardesi Dördüncü Murad'in vefati üzerine tahta çikmis ve tahta çikisinda söyle demisti : "Elhamdülillah Ya Rabbi! Benim gibi zaif kulunu bu makama layik gördün. Ya Rab! Saltanat günlerimde milletimin halini hos eyle ve birbirimizden hosnut kil."
Sultan Íbrahim tahta çiktiginda Osmanli larin hayatta kalan tek erkek ferdi idi. Bir sene sonra ancak Dördüncü Mehmed ve digerleri dünyaya geldiler. Böylece Hanedân kesilmekten kurtuldu. lik zamanlarinda yeniçeri zorbalariyla ugrasti. Fakat zaman geçtikçe dalkavuk vezirlerin tesiri altinda kalmaktan kendini kurtaramadi. Hakkindaki çirkin iftiralar ise, padisahi sehid edenler tarafindan kendilerini hakli görmeleri için uydurulmus yalanlardi.
Sultan Íbrahim çok sidetli bir basagrisina mübtela idi. Meshur tarihçi Peçevî ve Evliya Çelebi son senelerìni Sultan Íbrahim devrinde tamamlamislardir.
1645 senesinde Venediklilerle Girit savasi baslade. Ayni sene Hanya ve Resmo fethedildi. 1646'da Kandiye kalesi muhasara edildi. 1648' de Kandiye teslim oldu. Bu senede Ístanbul'da yeni bir ihtilâl daha patlak verdi ve Sultan Íbrahim tahtindan indirilerek sehid edildi. (Allah rahmet eylesin.)
Sâir Ruhi-i Bagdâdî, Fusus sarihi Abdul lah Sinobî bu devirde vefat etmis zatlardir.
Erkek çocuklan : Dördüncü Mehmed, Ìkin ci Süleyman, Ìkinci Ahmed, Orhan, Bayezid, Cihangir, Selim, Murad.
Kiz çocuklan : Ümmü Gülsüm Sultan, Pey kân Sultan, Atike Sultan, Ayse Sultan, Gevherhan Sultan.
SULTAN DÖRDÜNCÜ MEHMED
Dördüncü Mehmed, istanbul'da dogdu. Annesi onu çok iyi yetistirdi. iyi bir ilim tahsili gördü. Ava ve edebiyata merakli idi. Tahta Ciktiginda 7 yasinda idi. Ilk zamanlarinda devleti sarayin nüfuzlu sahsiyetleri tarafindan idare ediliyordu. Asker arasinda huzursuzluk son haddine varmisti. Yeniceri ve sipahiler çarpistilar ve yeniçeriler üstünlük sagladilar. 1648'de Sultanahmed olayi oldu.
1651 senesinde Kösem Sultan öldürüldü. Müteakiben Yeniçeri subaylarinin pek çogu da öldürülerek asayis elde edildi. Pek çok sadrazamin denenmesinden sonra Köprölü Mehmed Pasa'nin sadrazam olmasi kararlastirildi. 1659 da Rusya'ya karsi büyük bir zafer elde edildi. 1660'da büyük Istanbul yangini oldu. 1661'da Köprülü Mehmed Pasa öldü. Yerine oglu Fazil Ahmed Pasa sadrazam oldu.
1663'de Almanya savasi basIadi ve Uyvar fethedildi. 1664'de Serinvar Zaferi kazanildi. Novigrad, Yenikale fethedildi. Girit'in tamami alindi.
1669'da Lehistan'a sefer açildi. 1672'de Kamaniçe, Polonya ve Galiçya fethedildi.
Lehistan ile Bucas Anlasmasi yapildi. 1673' de Dördüncü Mehmed iki defa Lehistan seferine çikti. Basarili bir seferden sonra Zoravno Anlasmasi yapildi. (1676)
Ayni sene Fazil Ahmed Pasa öldü. Merzifonlu Kara Mustafa Papa sadrazam oldu. (3 Kasim 1676)
1677'de Osmanli - Rus savasi basladi. Dördüncü Mehmed 1678'de Rusya seferine çikti ve Cehrin fethedildi.
1683'de Viyana ikinci defa kusatildi. Fakat alinamadi ve Osmanli ordusu Kirim Hani' nin ihaneti ile bozuldu. Alamandagi Meydan Muharebesi kaybedildi ve kusatma da kaldirildi. Bu yüzden Avrupa'da bayram yapildi. 1687 senesinde ise Avci lâkabi ile meshur olan Dördüncü Mehmed tahttan indirildi ve Edirne Sarayina göderildi. 1693 senesi Ocak ayinda orada vefatetti Cenazesi Istanbul'a gönderildi. Yenicami Türbesine, annesi Turhan Sultan in yanina defnedildi. (Allah rahmet eylesin)
Silsile-i Saadât-i Naksibendiyye'den Seyh Muhammed Masum (k.s.) Hazretleri (H. 1079), Sâir Cevri ibrahim Celebi, Sari Abdullah Efen- di ve Vanî Mehmed Efendi bu devirde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklan : ikinci Mustafa, Üçüncü Ahmed, Ahmed, Bayezid.
Kiz çocuklari : Hatice Sultan, Safiye Sulton, Ümmü Gülsüm Sultan, Fatma Sultan.
SULTAN İKİNCİ SÜLEYMAN
Ikinci Süleyman, istanbul'da dogdu. Annesi tarafindan titizlikle yetistirildi. Orta boylu, kir sakalli, sisman ve halim selim bin padisahti.
Padisah oldugu sirada askeri zorbalarin ortaligi karistirmasi üzerine büyük temizlige giristi. Asayisi kismen de olsa temin etti. Devleti çok kötü sartlar içinde iken teslim aldi. Dördüncü Mehmed devrinde Almanlarin eline geçen birçok yerleri geri aldi. Cesur, dindar, vatansever, merhametli ve nazikti. Rüsvet ve sefahata son derece düsmandi.
Köprülü Fazil Mustafa Pasa'yi büyük muhalefetlere ragmen sadrazam tayin etti. Devrinde Lehistan, Rusya, Almanya ve Venedik'le ayni anda savasildi. Lehliler ve Ruslara karsi kesin zafer elde edildi. Venedikliler durduruldu. Almanlardan Belgrad, Sirbistan'in tamami, Nis, Vidin ve Semendire tekrar alindi. (1690)
Ikinci Süleyman, Köprülü Fazil Mustafa Pasa'yi bu basarilarindan sonra Ístanbul'a döndügü zaman sevincinden aglayarak karsdadi. Bizzat kendi hirkasini çikarip ona giydirdi.
1691'de Macaristan fethedilmek üzere yeniden sefere çikildi.
Ìkinci Süleyman, 3 yil yedi ay 4 gün padisahlik yapti. 49 yasini geçiyordu ki, tutulmus oldugu bir hastaliktan öldü. Ölüm hastasi iken islâm ordusunu Avrupa seferine ugurluyordu. Genazesi istanbul'a getirildi ve Kanûnî Sultan Süleyman Türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Debbagzade Mehmed Efendi, Haci Feyzullah Efendi, Feyzullah Fevzi Efendi gibi kiymetli sahsiyetler devrinde Seyhülislâmlik yapmislardir. Meshur hattat Hafiz Osman Efendi, Bestekâr Dede Efendi ve Itri Efendi gibi dehâlar da devrinde yasamislardir. Silsile-i Saadât-i Naksibendiyye'den Seyh Seyfüddin Arif (k.s.) Hazretleri (H. 1098), Atpazarli Seyh Osman Fazli (H. 1102) bu devirde vefat etmislerdir.
Cocuklarinin isimleri bilinmiyor.
SULTAN İKİNCİ AHMED
Ìkinci Ahmed, Ìstanbul'da dogdu. Annesi onun terbiyesi ve tahsili ile siki bir sekilde mesgul oldu. Son derece faal ve her isi bizzat idare etmek isteyen biriydi. Yazi yazma kabiliyeti çok üstündü. Kendisi bir çok Kur'an-i Kerîm yazmistir. Arapça ve Farsca lisanlarina vakifti. Devlet islerini çok yakindan takip eder, hasta bile olsa divan toplantilarina katilirdi.
Sairlere ve siirlere düskündü. Fazil Mustafa Pasayi Sadrazamlikta birakti. Salan- kamen Meydan Muharebesinde, Köprülü Fazil Mustafa Pasa sehid düstü. (1691) Venediklilerle Hanya'da siddetli çarpismalar yapildi ve Hanya Zaferi elde edildi. (Agustos 1692)
1693 senesinde Ìstanbul'da iki yangin oldu L ve 5000 tane bina yandi.
Almanlar ayni sene Belgrad'i muhasara ettiler ve 10.000 ölü vererek çekildiler.
21 Eylül'de Sakiz düstü.
Ikinci Ahmed 6 Subat 1695 senesinde Edirne'de vefat etti. Cenazesì, agabeyi Ìkinci Süleyman gibi Ìstanbul'a getirildi ve Kanûnï Sultan Süleyman Türbesine gömüldü. (Allah rahmet eylesin.)
Seyh Selamî Ali Efendi, Seyh Muhammed Niyazi-i Misrî (H. 1105) bu devirde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklari : Ìbrahim, Selim.
Kiz çocuklan : Atike Sultan, Hatice Sultan, Asiye Sultan.
SULTAN İKİNCİ MUSTAFA
Ìkinci Mustafa, Ìstanbul'da dünyaya geldi. Kuvvetli bir ilim tahsili yapti. Tahta geçtiginin üçüncü günü yapacagi isleri anlatan bir yazi nesretti. Yazisinda : "Zevk, sefa ve rahati kendimize haram eylemisizdir." diyordu. Yin'e vezirlerinden birine yazmis oldugu yazi söyledir: "Bana agirlik ve hazine lâzim degil. Yerine göre kuru ekmek yerim. Vücudumu din ugruna harcarim. Sikintinin her çesidine sabrederim. Milletime hizmet tamam olmadikça, seferden dönmem. Elbette sefere bizzat kendim giderim.
Devrinde Sakiz Adasi yeniden alindi. Cok kiymetli deniz zaferleri kazanildi. 1695'de Lugos Zaferi kazanildi. Rus Can Büyük Petro Azak'ta hezimete ugratildi. Fakat bir sene sonra Azak düstü. 1696'da Azak Kalesindeki 500 esker 100.000'lik Rus Ordusuna iki ay dayandi.
Almanlara karsi Olas Zaferi kazanildi. Lehistan, Alman ve Venedik cephelerinde büyük ve kesin basarilar kazanildi. Fakat Zenta Bozgunu diye tarihe geçen ve 30.000 Türk askerinin Sehadetiyle neticelenen elîm hadise bu devirde meydana geldi.
1699'da Karlofça Anlasmasi yapildi. 1703' te Ìstanbul'da isyan oldu. Ìsyan büyüdü ve Ìkinci Mustafa tahttan indirildi. 4 ay sonra da vefat etti. Vefatinda 39 yasinda idi. Ìstanbul'da Yeni Cami yanindaki türbesine gömüldü. (Allah rahmet eylesin.)
Maruf ve meshur Hattat Hafiz Osman Efendi (H. 1110), Emirler Seyhi Seyyid Mehmed Efendi bu devirde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklari : Birinci Mahmud, Ücüncü Osman, Üçüncü Ahmed, Küçük Ahmed, Hüseyin, Selim, Mehmed, Murad, Osman.
Kiz çocuklan : Ümmügülsüm. Ayse. Emetüllah, Emine, Rukiye, Safiye, Zahide, Atike, Fatma, Zeyneb, Zahide.
SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED
Üçüncü Ahmed, uzun boylu, kara gözlü, dogan burunlu ve bugday benizli idi. Hattat ve sâirdi. Necib mahlasiyle siirler yazmstir. Musikiden de fevkalade anlardi.
Devrinde Oran sehri Ìspanyollardan alindi. 1711 senesinde Prut seferine çikildi. Prut Ovasinda Rus Ordusu feci sekilde kistirildi ve Rusya ile anlasma yapildi. Ísveç Kralinin 4 senelik misafirligi de bu devire rastlamistir.
Azak Ruslardan geri alindi. 1715'de Mora seferi yapildi ve Mora Venediklilerden geri alindi. 1718'de Almanya ve Venedikle Pasorofça sulhü yapildi. Lâle Devri denilen meshur devir bu tarihten sonra basladi.
1722'de Dagistan Türk tabiiyetine girdi. Ancak 1723'de Iran Savasi basladi. iran'in bes büyük eyaleti isgal edildi. Hemedan Anlasmasi 1727'de yapildi. Sonradan Íranlilar isgal edilen yerlerin bir kismini geri aldilar. Yine 1727'de ilk Türk Matbaasi açildi.
28 Eylül 1730'da Patrona Halil Ìsyani oldu. Üçüncü Ahmed durumun vehametini anladi ve yegeni Birinci Mahmud'u padisahliga oturttu. Bir müddet sonra da 62 yasinda oldugu halde vefat etti. (Allah rahmet eylesin.)
Silsile-i Saadât-i Naksibendiyye'den Seyh' Muhammed Nûru'I - Bedvanî (k.s.) Hazretleri (H. 1135), Üsküdarli Seyh Mehmed Nasûhi Efendi, Ruhul Beyan sahibi Bursa'li Seyh Ìsmail Hakki Celvetî Hazretleri (H. 1137) Ücüncü Ahmed devrinde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklan : Birinci Abdülhamid, Ücüncü Mustafa, Süleyman, Bayezid, Mehmed, Íbrahim, Numan, Selim, Ali, Ìsa, Murad, Seyfeddin, Abdülmecid, Abdülmelik.
Kiz çocuklan : Emine, Rabia, Habibe, Zeyneb, Zübeyde, Esma, Hatice, Rukiye, Saliha, Atike, Reyhan, Esime, Ferdane, Nazife, Naile, Ayse, Fatma, Emetullah, Ümmüselma, Emine, Rukiye, Zeyneb, Sabiha .
SULTAN BİRİNCİ MAHMUD
Birinci Mahmud kücük yastan itibaren çok kiymetli hocalardan ilim tahsil etmeye basladi. Çok azimkãr ve sebatkâr bir padisahti. Devrindeki en degerli kimseleri secip is basina getirdi. Padisah olduktan sonra ilk önce Patrona Halil ve maiyetindekileri ortadan kaldirdi. Üstün karakterli bir sahsiyetti. "Sebkãti" mahlasiyla siirleri ve ayni zamanda büyük kiymeti haiz besteleri vardi.
Devrinde pek çok sadrazam degismeleri olmustur. 1750 senesinde Ìstanbul'da hem büyük bir yangin ve hem de zelzele oldu. Ìstanbul'un büyük camileri hasar gördü ve derhal tamir ettirdi. Yanginda dükkân ve evleri yananlarin zararlarini kendisi karsiladi. Ev ve dükkãnlari yeniden yaptirip sahiplerine teslim etti.
1737'de Almanya ile savasa baslandi. 1739'da Belgrad Anlasmasi yapildi ve Belgrad alindi. Ìran kesin bir yenilgiye ugratildi. 1736 senesinde Ìran'la Ìstanbul Anlasmasi yapildi. Anlasmadan sonra Ìran'lilar bir çok yerleri geri aldilar. Nihayet savas 1746 senesinde sulh yapilarak neticelendi. Ìran'lilar aldiklari yerlerì geri verdiler. Caferî Mezhebinin Besinci mezheb olmasi teklifi bu devirde Osmanli Devleti tarafindan katiyetle reddedildi.
Birinci Mahmud devrinde Osmanli Ìmparatorlugu'nun topraklarinin genisligi 15.538.000 km. kare idi.
Büyük âlim ve Mektûbat-i Serîfe'nin mütercimi Müstakiymzâde Süleyman Saadeddiyn Efendi, Tokatli Emin Efendi ve Ressam Levni bu devirde yasamis büyüklerdir.
Birinci Mahmud 58 yasini geçtigi bir sirada vefat etti ve Yeni Camii yanindaki babasinin türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Seyh Abdül Ganî Nablusî (H. 1144), Hattat Seyyid Abdullah Efendi, Reîsü'I - Kurra ve Ìmam Fil Hadis Yusuf Efendi Zâde bu devirde vefat etmis zatlardir.
Çocugu yoktu.
SULTAN ÜÇÜNCÜ OSMAN
Üçüncü Osman Ìstanbul'da dogdu. Terbiyesi ile çok dindar olan annesi mesgul oldu. Çok cömert birisi idi. Fakirlere son derece sefkat gösterirdi. Hattatliga Calisti ve çok güzel yazilar yazdi. Hazreti Peygamberimizin Kademi Seriflerini tersim ederek, yanina bir de tugra yaptiktan sonra, Eyüp Sultan Türbesine hediye etti.
Üçüncü Osman sert, asabî ve tez hüküm veren bir mizaca sahipti. Kadinlara karsi çok dikkatliydi. Sarayda gezinirken, ökçeleri çivili ayakkabi giyer, gezdikçe ayak tikirdilarini duyan kadinlar odalarina kaçarlardi.
Tahta ciktiginda 56 yasina yaklasiyordu.
Zamanindaki mühim hadiseler sunlardir: 1755'te Haliç dondu. Ayni sene Ìstanbul'un Yaridan Cogunun zarar gördügü bir yangin oldu. Bir sene sonra ikinci bir yanginda da 4000'e yakin ev yandi. Birinci Mahmud'un yaptirdigi Nuruosmaniye Camii bu devirde (1755'te) ibadete açildi.
Devrinin Seyhülislâmlari : Feyzullah Zâde Murtaza Efendi, Vassaf Abdullah Efendi, Damadzâde Feyzullah Efendi, Dürrizãde Mustafa Efendilerdir.
Üçüncü Osman 58 yasini geçtigi bir sirada vefat etti. Cenazesi Yeni Camii yanindaki Sultan Mahmud Han'in yanina defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Reîsül - Hattatiyn Egrikapili Hoca Mehmed Rasim Efendi (H. 1169), Seyh Ekici Mehmed Efendi, Uçüncü Osman zamaninda vefat etmislerdir.
Cocugu yoktu
SULTAN ÜÇÜNCÜ MUSTAFA
Üçüncü Mustafa orta boylu, iri gözlü, yassi burunlu ve siyah sakalli idi. Heybetli ve kuvvetli bir vücuda sahipti. Cok iyi bir tahsil yapti. Cok çaliskan ve cömert bir insandi. Bilhassa siirde büyük kabiliyeti vardi. (Cihangir) mahlasiyla yazdigi siirler pek maruftur. Meshur siirlerinden birisi sudur:
Yikilipdur bu cihan sanmaki bizde düzele,
Devlet-i çerh-i deni verdi kâmu müptezele.
Simdi ebvãb i saadetle gezen hep hezele,
Isimiz kaldi hemân merhamet-i Lem Yezel'e.
Astronomi ile mesgul oldu. Ìslâm ve Osmanli tarihlerini gayet genis olarak tetkik etti. Memleketine en büyük felâketin Rusya'dan gelecegini çok iyi bildiginden, müdafaa için geceli gündüzlü çalisarak, her türlü hazirligi yapti. Muharebelerde sarfedilmek üzere iç ve dis hazineyi altin ile doldurmustu.
Tahta çiktiginda 40 yasinda idi. Devletin büyük bir islahata ihtiyaci oldugunu çok iyi bilen ve bu hususta mühím hamleler yapan bir hükümdardi. Süveys Kanali'ni bile açtirmayi düsünüyordu. Fakat is basina getirecek kiymetlí kimseleri bulamamanin üzüntüsü içindeydi.
1766 senesinde olan zelzelede yikilan Fatih ve Eyyüb Sultan Camilerini ve bütün Ìstanbul'u adeta yeniden imar etmistir. Kara ve Deniz Mühendishaneleri onun zamaninda kurulmustur. (1764)
1768'de Rusya ile savas basladi ve 1774 senesinde bitti. Savas neticesinde Kaynarca Anlasmasi yapildi. Büyük ve önemli ölçüde toprak kaybi oldu. Devletin esas gerileme devri de bundan sonra basladi.
Rus savasinda üzüntüsünden hastalanmis ve vefat etmistir. Vefatinda 57 yasina yaklasiyordu. (Allah rahmet eylesin.)
Lâleli Camii 4 sene icinde bu devirde ínsa edildi. Seyh Abdullah Kaskarî bu devirde vefat etmistir ve Eyüp'de medfundur.
Erkek çocuklan : Úçüncü Selim, Mehmed.
Kiz Cocuklan : Sah Sultan, Fatma Sultan, Bekhan Sultan, Fatma Sultan, Hibetullah Sultan
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLHAMİD
Birinci Abdülhamid Ìstanbul'da dogdu. Annesi ona kuvvetli bir tahsil yaptirdi. Zamanindaki mevcut tarihlerin hepsini gözden geçirdi. Hat sanati ile de mesgul oldu. Cok hassas ve nazik bir insandi. Zamaninda bir çok islahat ve imar hareketlerinde bulunmustur.
Osmanli Devleti'nin gerilemeye basladigi bir zamanda padisahlik yapmasi onun sahsiyetine gölge düsürmemistir. Tahta Ciktiginda geleneklerin disina çikarak cülus bahsisi dagitmadi.
Devrindeki bazi mühim hadiseler: 1775'de Ìran savasi basladi ve 1779'da bitti. Taraflarin kan akitmaktan baska hiç bir menfati olmadi.
1787'de Almanya ile savas basladi. AImanlar çok ümitlerle girdikleri bu savasi kaybettiler.
1779'da Aynalikavak Anlasmasi yapildi. 1783'de Kirim Hanligi sona erdi.
1787'de Rusya ile yeniden savasa girildi. 1788'de Almanya'ya karsi Sebes Zaferi elde edildi. Bu zaferden sonra Birinci Abdülhamid'e Gazi ünvani verildi.
Alman harbinde düsen, Özi faciasi meydana geldi ki, bu kaleyi ellerine geciren AImanlar tek fert birakmadan sivil ve asker bütün halki öldürdüler. 25.000 nüfusu olan Özi halkini tamamen imha ederek ellerine geçirdiler. Birinci Abdülhamid'e bu haber gelince üzüntüsünden felç oldu. Kisa bir zaman sonra da vefat etti. Vefatinda 64 yasini henüz bitirmisti Cenazesi Bahçekapisindaki türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin.)
Silsile-i Saadât-i Naksibendiyye'den Semsûddin Habîbullah (k.s.) Hazretleri (H. 1195) bu devirde vefat etmistir.
Erkek çocuklari : Dördüncü Mustafa, Ìkinci Mahmud, Murad, Nusret, Mehmed, Ahmed, Süleyman.
Kiz çocuklan : Esma, Emine, Rabia, Saliha, Alimsah, Dürrüsehvar, Fatma, Meliksah,
SULTAN ÜÇÜNCÜ SELİM
Üçüncü Selim Ìstanbul'da dogdu. Sarayda çok güzel bir Sekilde yetistirildi. Edebiyata ve güzel yazi yazmaya çok merakli idi. Yazmis oldugu hat ve levhalardan bazilari cami ve türbelerde asilmistir.
Arapça ve Farsça lisanlarina fevkalade vakifti. Çok merhametli ve nazik tabiatli idi.
Devrinde olan mühim hadiseler: 1791 'de Avusturya ile Zistovi, 1792'de de Rusya ile Yas anlasmasi yapildi.
1793'de Nizam-i Cedid askerî teskilâti kuruldu.
1798'de Napolyon'un Misir'a saldirmasiyla, Fransa ile savas basladi.1799'da Rusya ve Ìngiltere ile ittifak yapildi.
Napolyon'a karsi meshur Akka müdafaasi yapildi. Cezzar Ahmed Pasa Misir'da Fransizlara boyun egdirdi. Bazi iddialara göre Napolyon bu devirde müslüman oldu.
1801'de Fransizlar Misir'i mecburen bosalttilar. 1802'de Fransa ile Paris Anlasmasi yapildi.
Ayni senelerde Arabistan'da (Vehhabilik) isimli bãtil mezhebin faaliyetleri görüldü. Vehhabiler üç ay müddetle Mekke'yi ve Medine'yi isgal ettiler. Bütün mübarek sahsiyetlerin kabirlerine hakarette bulundular, yakip yiktilar.
1806'da Sirp ihtilãli oldu ve Ruslarla savas basladi.
1807'de Kabakçi ihtilâli oldu. Bu ihtilâlle Üçüncü Selim tahttan indirildi. Bir sene sonra da 46 yasinda iken sehid edildi. (Allah rahmet eylesin.)
Dini, vatani ve milletine çok düskün olan Üçüncü Selim, ayni zamanda sairdi. Kirim'in Ruslarin eline geçtìginde su içli misralari söylemistir
Kalalim mi kiliç altinda öyle
Oturmak dinimizde var mi böyle
Esir etmis nice tatari bir bir
Kirim Rusya'da kalsin mi söyle
OI Moskof'tan varip öcüm alayim
Ya düsman içre helâk olam söyle.
Telgraf ve Litografya bu devirde ìcad edilmistir.
Çocugu yoktu.
SULTAN DÖRDÜNCÜ MUSTAFA
Dördüncü Mustafa Ístanbul'da dogdu. Yetismesi ile annesi mesgul oldu. Íyi bir tahsil yaptirildi. Diger padisahlar gibi o da hatta calisti. Gayet güzel yazilari vardir. Osmanogullari icinde Besinci Murad'dan sonra en az padisahlik yapanlardan birisidir.
Kabakçi Mustafa, Üçüncü Selim'in yenilesme hareketlerine karsi koyup mani olmak maksadi ile Üçüncü Selim'in de merhametinden istifade edince, Ücüncü Selim'i tahttan indirmisti Bunun üzerine âsîler tarafindan Dördüncü Mustafa padisah yapildi. Ãsîler pek çok mühim mevkileri ellerine geçirdiler. Üçüncü Selim tarafindan kurulmus olan Nizam-i Cedid'in ileri gelenleri Ruscuk'ta bulunan Alemdar Mustafa Pasa'nin yaninda toplandilar. Alemdar Mustafa Pasa büyük bir kuvvet halinde Ístanbul'a gelerek âsîleri temizledi ki, Üçüncü Selim'in sehid edildigi ögrenildi. Bunun üzerine Íkinci Mahmud'u tahta çikardi.
Dördüncü Mustafa zamaninda Ruslarla savasa devam edildi.
Dördüncü Mustafa bìr yil iki ay saltanatta kaldi. Íkinci Mahmud tahta Cikinca Topkapi Sarayinin bir dairesinde oturmaya mecbur edildi. Bazi kimselerin Íkinci Mahmud'u indirip, Dördüncü Mustafa'yi tahta çikarmayi tasarlamalari üzerine, ulemadan fetva alinarak öldürüldü. Cenazesi babasi Birinci Abdülhamid'in Bahçekapisindaki türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin).
Vapurun icadi bu zamanda olmustur.
Emine Sultan isminde bir kiz çocugu var .
SULTAN İKİNCİ MAHMUD
Íkinci Mahmud Ístanbul'da dogdu. Diger padisahlar gibi kuvvetli bir tahsil gördü. Tahta çiktiginda 23 yasinda idi. Ücüncü selim'in, ögrenimine bizzat önem vererek yetistirdigi kiymetli bir sahsiyetti. Hattat, bestekâr ve sairdi. (Adlî) mahlasiyla siirler yazmistir. Cesur, temkinlí, sabirli ve azimli bir tabiata sahipti.
Dagilan Nizam-i Cedid askerinin yerine Sekbân-i Cedid askeri teskilâtini kurdu. Cok geçmeden âsiler ayaklaninca, bu ocagi kendiliginden dagitti.
1808'de ayakÍanan âsîler, Alemdar Mustafa Pasa'yi öldürdüler. 1812'de Ruslarla Bükres Antlasmasi yapildi.
1813 senesinde, Mekke ve Medine'de mukaddes yerlere hakaretlerde bulunan Vehhabiler temizlendiler. Osmanli Ímparatorlugu yikilincaya kadar bir daha huzursuzluk çikaramayacak hale getirildiler.
1821'de Yunan Íhtilâli oldu. Binlerce sivil halk öldürüldü.
1826'da Yunan ihtilãli bastirildi. Yeniçeri Ocagi, Seyhülislâmin fetvasi, ulemâ sinifi, asker ve halkin ayaklanmasi ile tamamen ortadan kaldirildi. Bu olaya tarihçiler Vak'ay-I Hayriye diye isim verdiler. 1827'de Rus savasi yeniden basladi. 1829'da Edirne Anlasmasi yapildi.
1831 ve 1839'da Misir isyanlari oldu. 1839 senesinin Temmuz ayinda Íkinci Mahmud vefat etti. Hayati boyunca ugrasmis oldugu elîm hadiselerin tesiriyle üzüntüden verem olmus ve bu hastaliktan vefat etmisti. Cenazesi Divanyolundaki türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin)
Íkinci Mahmud her sahada çok genis çaIismalarda bulundu. Bir çok yeni mektepler açti. Büyük binalar insa ettirdi. Istanbul'daki bütün büyük camilerin tamirini yaptirdi. Unkapani Köprüsü de onun zamaninda yapildi. Mekke-i Mükerreme'de bir medrese yaptirdri ve Mescid-i Aksa'yi da tamir ettirdi.
Sümbülzãde Vehbi ve Keçecizãde lzzet Molla Efendi bu devirde vefat etmislerdir.
Erkek çocuklarr : Abdülmecid, Abdülaziz, dört adet Ahmed isimli sehzade, Bayezid, Abaülhamid, Süleyman, Mehmed, Murad, Nizameddin, Mehmed, Abdullah, Osman.
Kiz çocuklari : Emine Sultan, Hamide Sultan, Hayriye Sultan, Sah Sultan, Saliha Sultan, Ayse Sultan, Atike Sultan, Fatma Sultan, Münire Sultan, Fatrna Sultan, Mihrimah Sultan, Adile Sultan.
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLMECİD
Abdülmecid Ìstanbul'da dünyaya geldi. Babasi ona iyi bir tahsil yaptirmak için cok titiz davrandi. Kendisi biraz zayifça idi. Çok zeki, terbiyeli, merhamet ve sefkatli bir kimseydi. Tahta çiktiginda 15 yasindaydi. Yeni gelismeleri çok siki bir sekilde takip eder ve hemen Devlet-i Aliyyede tatbik edilmesini isterdi.
Devrinde olan önemli olaylar:
1839 senesinde Gülhane Hatti Hümayunu okundu. 1846'da Mustafa Resid Pasa Sadrazam oldu. Maarif alaninda pek çok ilerlemeler oldu. Bir çok meslek okullari acildi. 1848'de Macar isyani dolayisiyla Macaristan'dan çok sayida ilticalar oldu. Eflak ve Bagdan'da ihtilal oldu. Mübarek yerler meselesi ortaya cikti.
1853'de Rusya harbi basladi. Sinop baskini oldu. 1854'de Ruslar karada büyük kayiplar verdiler. Meshur Silistre müdafaasi yapildi ve Ruslar bozuldu. Yerköyü Muharebesi kazanildi. Fransa ve ingiltere de Türkiye yaninda yer aldilar ve Kirim'a cikarma yapildi.
1855'de Sivastopol alindi. Telgraf ve demiryolu hatlari yapiIdi. 1856"da Paris Anlasmasi yapiIdi. Ruslara karsi büyük menfaatler saglandi.
Abdulmecid Dolmabahçe Sarayi'ni yaptirdi ve Ortaköy'deki Mecidiye Camiini insa ettirdi.
25 Haziran 1861'de babasi gibi verem hastaligina tutularak vefat etti. oldügünde 38 yasindaydi. Fatih'teki Sultan Selim Camii avlusundaki türbesine gömüldü. (Allah rahmet eylesin)
Silsìle-i Saadãt-i Naksibendiyye'den Hãfiz Ebû Said Sãhib (k.s.) Hazretleri bu devirde vefat etmistir.
Erkek çocuklari : Ahmed, Mehmed Burhaneddin, Bahaüddin, Rustü Mehmed, Seyfüddin, Osman, Ziyaeddin Mehmed, Abid Mehmed, Abdüssamed Mehmed, Fuad Mehmed, Nureddin, Vamuk Mehmed, Abdülhamid, Mehmed Vahidüddin, Súleyman, Kemaleddin, Nizameddin, Mehmed Resad.
Kiz cocuklari : Bedihe, Behice, Samiye, Mediha, Refia, Sehime, Sabiha, Aliye, Fatma, Cemile, Seniha, Fehime, Mühibe, Mukbile, Münire, Naime, Neyyire, Behiye.
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLAZİZ
Sultan Abdülaziz Ìstanbul'da dogdu. Çok kuvvetli bir tahsil gören padisahin edebî kültürü de gayet genisti. Uzun boylu, degirmi yüzlü, kumral sakalli ve genis omuzluydu. Vücudu pek iri ve heybetli idi. Cihan pehlivanlari ile güresebilecek kuvvete sahipti. Ayni zamanda bestekâr, sâir ve ressamdi.
Memleketin imari icin bir cok çalismalar yapmistir. Yaptirmis oldugu savas gemilerinin plãnlarini çogu zaman kendisi çiamistir.
Devrinde olan önemli olaylardan bazilari 1853'de Misir ve 1867'de Avrupa seyahatlerine çikti.
1868'de Sûrayi Devlet kuruldu. 1869'da Süveys Kanali acildi. 1871'de Mithat Pasa sadrazam oldu. Fakat iki ay sonra, bütçede açik oldugu halde açik olmadigini söyleyip, yalani meydana çikinca, sadrazamliktan azledildi.
1874'de Hüseyin Avni Pasa sadrazam oldu. Bir yil sonra azledilince, bu kindar adamin kini padisaha karsi son haddine vardi. Abdülaziz çok büyük bir adam kitligi ile karsi karsiya bulunuyordu. Kìme vazife verecegini bilemiyordu.
Hiç bir ise yaramadiklari alenen ortaya çikmis olan Mithat Pasa, Mahmud Nedim ve Hüseyin Avni Pasalarin tesvikleriyle baslayan bir nümayis ihtilâle döndü. Abdülaziz'i tahttan indirdiler. Tahttan indirilmekle de kalmayarak intihar süsü verip zorla öldürdüler.
Halbukì bu büyük padisah, zamaninda Osmanli Devletini, askerî bakimdan Dünyada ikinci veya üçüncü duruma getirmisti. Çok çaliskan, gayretli, dindar ve ilerisi için büyük ümitler tasiyan bu büyük Hakan, sahsiyetleri çok düsük olan bazi siyasîler tarafindan, tahttan indirilmesi devletin bu kritik günlerinde felâket oldu. Bütün mal varligi çapulcular tarafindan yagma edildi. (Türkiye Tarihi, Yilmaz Öztuna, C.: 7, S. 70-1091)
5 Haziran 1876 senesinde sehid edildigi zaman 46 yasinda bulunuyordu. Cenazesi Divanyolu'ndaki Sultan Mahmud Türbesine defnedildi. (Allah rahmet eylesin).
Erkek cocuklari : Selim Mehmed, Mahmud Celaleddin, Mehmed Sevket. Seyfeddin, Sehzade Yusuf Ìzzeddin, Salahaddin, Abdülmecid.
Kiz cocuklari : Saliba Sultan, Emine Sultan,Nãzime Sultan, Esmã Sultan, Emine Sultan, Eatma Sultan, Münire Sultan.
SULTAN BEŞİNCİ MURAD
Besinci Murad da istanbul'da dogdu. Degerli ãlimler tarafindan yetistirildi. siir ve Nesir üzerinde calismalar yapti.
Tahta çiktiginda 35 yasinda idi. Sultan Abdülaziz'i tahttan indirenler onu padisah yaptilar. Tahta ciktigi zaman akli muvazenesi tamamen bozuldu. Dünyanin en mütehassis doktorlarina teslim edilmesine ragmen iyilesemedi. Zamaninda Osmanli Tarihinin en büyük cinayeti islenmistir. Hüseyin Avni Pasa, Mithat Pasa ve kafadarlari, bir baska ihtilal olur da tekrar tahta çikarirlar korkusu ile Sultan Abdülaziz'i hapsettikleri Feriye Sarayinda hunharca sehid ettiler.
Bu hadiseden 11 gün sonra, Binbasi Cerkez Hasan Olayi oldu. Bir kabine toplantisinda Sultan Abdülaziz'in kayinbiraderi olan Binbasi Hasan Bey, Hüseyin Avni'yi, Hariciye Naziri Rasit Pasa'yi ve bir de subayi öldürdü. Böylece Hüseyin Avni'den enistesinin intikamini almis oldu.
Devlet bu devrede Rüstü Pasa tarafindan idare edilmekteydi. Bu sirada ise devletin en büyük felaketi olan Osmanli - Rus Harbi baslamak üzereydi.
Besinci Murad Abdülaziz ile beraber Avrupa seyahatine çikmis ve bilhassa Fransa'yi yakindan tanir hale geimisti. Mükemmel bir Fransizca biliyordu. Mûsikisinasti. Fakat bütün bu meziyetleri tahta çiktiginda bir ise yaramadi. Akli muvazenesi bozuldugu için, devletin ileri gelenleri onu tahttan indirmek mecburiyetinde kaldilar. Hayatinin sonuna kadar Ciragan Sarayi'nda oturdu. Bir müddet sonra akli tamamen düzeldi. Hayati Ciragan Sarayi'nda geçti. Yine bu sarayda 64 yasinda iken vefat etti. Yeni Camii yanindaki türbeye gömüldü. (Allah rahmet eylesin)
Erkek cocuklari : Mehmed Selahaddin.
Kiz cocuklari : Fehime Sultan, Fatma Sultan, Hadice Sultan.
SULTAN İKİNCİ ABDÜLMECİD
Ikinci Abdülhamid Ìstanbul'da dogmustur. Uzun boylu, bugday benizli, siyah ve sik sakalliydi. Kaslarinin üzeri hafifçe çikintili ve gözleri de siyahti.
Devrinin en kiymetli alimlerinde, çok iyi bir tahsil yapti. Kuvvetli bir hafiza ve basirete sahipti. Gayet güzel ve düzgün konusurdu. Dehâ derecesinde bir siyasete sahipti. Ayni zamanda çok cesur bir padisahti. Spor yapmaktan hoslanirdi. Gayet güzel silah ve kiliç kullanirdi. Son derece takva idi. Tasavvufa ait genis bilgisi vardi.
Padisahligi zamaninda yikilmak üzere olan devleti ayakta tutacak en iyi tedbir ne ise onlari hiç tereddüt etmeden yerine getirdi ve devletin yikilmasini tam 33 sene geciktirdi. Devrinde yapmis oldugu isleri, bazi aydin gecinen tabaka hariç, herkes takdirle karsiliyordu. Aleyhine her türlü iftiralar en kötü isnatlar uyduruluyor ve Avrupa devletlerinin himayesinde yasayan çeyrek aydin bile olamiyanlar gazetelerinde, durmadan bu iftira ve isnatlari yaziyorlardi. Hiç yilmadan ve bikmadan, Devlet-i Aliyyeyi 33 sene idare etti. Dünya savasinin çikacagina inaniyor, ciktiginda ise Osmanli Devletini kurtaracak seyin, ancak denizlerde kuvvetli bir devletin yaninda savasa katilmak oldugunu düsünüyordu. Tahttan indirildiginden hemen sonra bu görüsünün tam ziddi yapilmis koca devlet de tamamen yikilmisti.
Prens Bismark'a göre 100 gram aklin 90 grami Abdülhamid Han'da, 5 grami kendisinde, 5 grami da diger siyasîlerdedir.
En büyük talíhsizligi devleti en kötü sartlar altinda eline almis olmasidir. Tahttan indirildikten sonra zaman ilerledikçe, aleyhinde olup da pisman olmayan hemen hemen kalmamis gïbiydi.Son derece dindar ve namuslu idi. Zevk ve sefaya düskün degildi. Abdestsiz olarak hiç bir devlet isine imza atmadigi meshurdur. 1908 senesinde düzmece bir irtica olayini bahane ederek tahttan indirdiklerinde yüksek bir velî derecesinde olan Büyük Hakan : "Bu Cenabi Hakkin takdiridir." diyerek elinde muazzam kuvvetler oldugu halde müdahale bile etmeden tahtini terketmistir. Tahttan indirilmesinde birinci derecede Yahudilerin rolü vardi. Çünki daha o zamanlar Yahudiler Filistin'den toprak istemisler, Sultan Abdülhamidde reddetmisti.
Siyasî ve diplomatik hadiselerin en cok oldugu devir süphesiz Abdülhamid Han devridir. Bu büyük padisaha, bütün tarihî hakikatler ortaya çikmis olmasina ragmen, hala iftira edenlere rastlamak mümkündür.
Tahta çiktiginda, amcasi Sultan Abdülaziz' in intihar edip etmedigini tesbit etmek icin bir mahkeme kurdurmus ve kurulan bu mahkemede; Hüseyin Avni, Mithat Pasa ve daha bazilarinin oldurttuklerini tesbit etmis, bunun uzerine Mithat Pasanin idam edilmesini, Gazi Osman Pasa ve Ahmed Cevdet Pasa gibi buyuk dahiler bile istemis olmalarina ragmen idam cezzasini muebbet hapse cevirmistir.
Yeryüzünün son bagimsiz Müslüman Türk Devletinin Hükümdari Íkinci Abdülhamid'e Cuma selâmliginda camiden çikarken atilan bombanin fitilini bir sahis degil, koca bir ehlisalip cephesi ateslemisti. O gün gaflet içinde bulunan bazi aydinlarimiz, bu arada sâir Tevfik Fikret suikastçinin Sahsinda ehlisalip cephesine kasîde yaziyorlardi. Çocugu Halûk'a verdigi terbiye ile onu ancak papaz yapabilen bir sâirin bu açik ihanet vesikasi çok acidir.
Abdülhamid neler yapmistir:
Polis teskilâtini gelistirdi. Komiserlik ve baskomiserlik makamlarini ihdas etti. Savcilik müessesesini kurdu. Ceza ve Ticaret usulü kanunlarini çikartti. Askerï dikimevleri, tersaneler, feshaneler kurdurdu. Ístanbul, Ízmir limanlarini tesis etti. Taht'a çiktigi zaman 252 milyon altin borcumuzu taht'i biraktiginda 30 milyon altina indirdi. Hereke Hali ve Dokuma, Beykoz Deri, Yildiz Çini, Cibali Tütün, Yedikule Íplik ve Havagazi, Kireçburnu Tugla, Cubuklu Carn, Istinye Buz Fabrikalarini isletmeye açti. Ziraî alanda haralar, örnek çiftlikleri tesis etti; Ziraat, Baytar, Ipek böcekçilik, Halkali Ziraat, Orman ve Maden, Ticareti Bahriye, Mülkiye, Hukuk, Sanayiî Nefise, Tibbiye, Ticaret ve Hendesei Mülkiye, Dârü'I-muallim, Därülfünûn gibi her dereceden okullari açtirdi ki bugün hepsi kullanilmaktadir. Köylerdeki ilkokullarin disinda 300 tane ortaokul açtirdi ki bu okullarda yabanci dillere kadar birçok yeni dersler okutuluyordu. Arkeoioji, Askerî Müze, Yildiz Müzesi, Yildiz ve Beyazit Kütüphaneleri yine o devirde acildi. Gureba Hastanesi, Hamidiye Etfal Hastanesi, Yildiz Askerî Hastanesi o devirde hizmete girdi. Kuduz Müessesesi o devirde açildi, bugünkü Darülâceze vine o devirde hizmete girdi. o Hamidiye çesmeleri ve Terkos Su Sirketini yine Abdülhamit kurdurdu ve Kirkçesme ile Halkali Sularl'nin Islahi yine Abdülhamid'e nasip oldu.
Tahttan indirildikten sonra Selãnik'e sürülmüs, bir çok iskenceler yapilmis ve Selânik'in düsman isgali altinda kalma ihtimali çikinca Ístanbul'a Beylerbeyi Sarayi'nda oturmaya mecbur ediÌmistir. Büyük Hakan 1918 senesinin 10 Subat'inda bu sarayda hayata gözlerini yummus, Divanyolu'ndaki Sultan Mahmud türbesine, amcasi Sultan Abdülaziz ile dedesi Ikinci Mahmud'un yanina defnedilmistir. Vefatinda 75 yasini 4 ay geçiyordu. Cenazesinde en hareketli aleyhtarlari bile aglamislardir. (Allah rahmet eylesin).
Erkek çocuklari : Mehmed, Selim, Abdülkadir, Ahmed Nuri, Mehmed Burhaneddin, Abdürrahim, Ahmed Nureddin, Mehmed Ãbid, Ahmed.
Kiz çocuklari : Ulviye Sultan, Zekiye Sultan, Naime Sultan, Naile Sultan, Ayse Sultan, Refia Sultan, Sadiye Sultan.
SULTAN MEHMED REŞAT
Besinci Mehmed Resad Ístanbul'da dogdu. Orta boylu, mavi gözlü ve beyaz tenli idi. siírle de mesgul oldu. Fakirlere ve hastalara çok yardim ederdi. Tarih kitaplarini okumaktan zevk alirdi. Cok kuvvetli bir hafizaya sahipti. Babasi onun tahsiline çok ehemmiyet verdi. Daha ziyade sark ilimleri ile mesgul oldu.
Devrinde idareye hiç tesiri olmuyordu. Daha ziyade devlet pasalarin ellerindeydi. Mesrutiyet ilan edilmis ve Meclis-i Mebusan karari müessir olarak bulunuyordu.
Bu devirde 1910 senesinde Arnavutluk isyani bastirildi. 1912'de Balkan Harbi basladi.
1914'de Almanlarin safinda, Birinci Dünya Savasina girildi. 1915'de Müttefikler hemen bütün taarruzlari durdurdu. Íngilizier ve Fransizlar Canakkale'de 130.000 ölu verdiler.
1916'da Canakkale'yi geçemiyeceklerini anlayan Íngiliz ve Fransiz kuvvetleri çekildiler.
1917'de yapilan antlasma ile Rusya, Kars, Batum ve Ardahan'dan çekildi. 1918 senesinin Temmuz ayinda Besinci Mehmed Resad vefat etti. Vefatinda 73 yasini geçiyordu. Eyüp Sultan'daki türbesine gömüldü. (Allah rahmet eylesin )
Erkek çocuklari : Mehmed Necmeddin, Mehmed Ziyaeddin, Ömer Hilmi.
Kiz çocugu olmamistir.
SULTAN MEHMED VAHİDÜDDİN
Mehmed Vahidüddin de Istanbul'da dogmustur. Orta boylu, zayif fakat kuvvetli bir vücudu vardi. Kiymetli ulema tarafindan iyi bir tahsil yaptirildi.
Tahta çiktiginda Osmanli Devleti en kötü günlerini yasiyordu. Birincí Dünya Savasinda kendi cephelerimizde gãlip gelmemize ragmen yenik cikmistik. En agir sartlari ihtiva eden Mondros ve Sevr anlasmalari yapildi. Devletin tamamen elden çiktigini gören padisahin yüksek seviyede bir gizli toplanti yaparak zamaninin kabiliyetli subaylarina, Anadolu'ya geçip milleti istilacilara karsi ayaklandirip teslim olmamalarini tavsiye ettigi söylenir. Anadolu'da Milli kiyam harekati oldu. Milli Meclis tesekkül etti. Yeni meclis Padisahligi kaldirarak, Cumhuriyet idaresini kabul etti. Zaten Istanbul isgal altinda idi. Padisahin elinde ne bir kuvvet ve ne de bir selãhiyet vardi. Padisahligin kaldirtilmasi ve Osmanli Hanedanina yapilan tenkitlerin son hadde varmasiyla Istanbul'dan, dolayisiyle Türkiye'den ayrildi. 641 senelik Osmanli Hanedaninin son üyesi, son padisahi ve müslümanlarin yüzüncü halifesinin bu ayrilisinda sene 1922 idi. Avrupa'nin bir çok yerlerine ugradi. Pek çok yerden oturma teklifi aldi. Fakat hiç kimsenin gizli gayesine alet olmadi. Nihayet Italya'nin San Remo sehrinde oturmaya karar verdi. Vefatina kadar orada kaldi. Hayati maddi sikintilar içinde geçti. 15 Mayis 1926 tarihinde vefat etti.
Cenazesi Türkiye'den istenmedigi için Türkiye'ye getirilemedi Borçlari bulundugundan tabutuna haciz kondu. Suriye Devlet Baskani cenazeye sahip çikti ve tabutu Suriye'ye getirtti. Sam'da Sultan Selim Camii avlusuna defnedildi. Vefatinda 65 yasinda idi. Defnedildigi mezarlik 1965 senesinde park haline getirildi. Simdi mezarininda kat'i olarak nerede oldugu belli degildir. ( Allah rahmet eylesin ).
Son padisahin seyhülislãmlari:
Musa Kãzim Efendi, Dagistanli Ömer Hulusi Efendi, Hayderi Zãde Ibrahim Efendi, Mustafa Sabri Efendi, Dürri Zãde Abdullah Efendi, Medeni Mehmed Nuri Efendi.
Sadrazamlari:
Talat Pasa, lzzet Pasa, Ahmed Tevfïk Pasa, Damad Ferid Pasa, Ali Riza Pasa, Hulusi Salih Pasa ve Tevfik Pasa.
Erkek çocuklari: Mehmed Ertugrul Efendi.
Kiz çocuklari: Rukiye Sultan, Sabiha Sultan, Fatima Ulviye Sultan
VE SOON ....
|
|
